از «ابن جزری» نقل شده که: «حفص گفته است: من در هيچ موردى با قرائت عاصم مخالفتى نداشتم، مگر در مورد كلمه ضعف كه سه بار در آيه 54 سوره «روم» تكرار شده است. «عاصم»، كلمه ضعف را به فتح ضاد و «حفص»، به ضمّ ضاد خوانده است». اما به نظر مى رسد اين نسبت كاملاً ناروا است و هرگز حفص برخلاف قرائت عاصم قرائت نكرده و چنين چيزى نگفته است؛ زیرا معتقديم كه حفص در هيچ موردى با قرائت استاد خود، عاصم اختلافى نداشته، چنان كه عاصم با سُلَمى اختلافى نداشته است؛ زيرا سُلَمى با امام علي(ع) مخالفتى نداشته است.

مسلمانان در صده اول، قرآن را از اصحاب پيامبر(ص) فرا می گرفتند و پس از صحابه، از تابعين و پيشوايان بزرگى كه در شهرهاى آنان به سر مى بردند؛ مانند «سعيد بن المسيّب» در مدینه، و «عبيد بن عمير» در مکّه و ... اينان دانشمندان امّت و مرجع مسلمانان در زمينه هاى مختلف معارف اسلامى بودند؛ اما پس از این دوره، گروهی فنّ قرائت را رشته اختصاصی خود قرار داده و در قرائت قرآن شهرت یافتند. در ادامه گروهی دیگر تمام کوشش خود را در مسیر ضبط قرائت های صحیح به کار گرفتند و «ابوعبید قاسم بن سلام انصاری»، اولین فرد در این مسیر است.

کتاب المعارف که به نام «معارف ابن قتیبه» نیز شهرت دارد توسط ابو محمد عبد الله بن محمد بن مسلم بن قتیبه دینورى (213ـ 276ق) نوشته شده است. این کتاب مختصرى از تاریخ زمان حضرت آدم تا دوره معاصر خودش (خلفاى عباسى) را گزارش کرده است. او کتابش را شبیه به کتاب استادش «وکیع» به نام «الشریف» نوشت و بسیارى ازمطالب خود را از کتاب هاى نویسندگان پیش از خود مثل کتاب «المنمق» و «المحبر» «ابن حبیب بغدادى» و آثار «ابوحنیفه دینورى» نقل کرده است. اما باب بندى و تنظیم مطالب و خلاصه گویى او بى سابقه و حائز اهمیت است. این کتاب علاوه بر اینکه کتاب تاریخى عام است، به عنوان کتاب صحابه شناسى نیز شناخته شده است؛ زیرا شرح حال صحابه را در یک فصل آورده و شرح حال راویان حدیث تا زمان معتمد عباسى و بزرگانى را که در حوادث مهم تاریخ اسلام نقش بسزایى ایفا کرده اند را نیز آورده است.

این کتاب که «طبقات ابن سعد» نیز نامیده مى شود از مهم ترین منابع سیره نویسى و صحابه شناسى (رجال حدیث) به شمار مى رود که توسط محمد بن سعد بن منیع هاشمى (168ـ230) تالیف شده است. تنظیم و منسجم کردن همه این مطالب توسط خودش مقدور نشد و پس از وفاتش توسط شاگرد مبرّز وى یعنى حسین بن فهم تدوین شد. یعنى کتاب طبقات در واقع توسط ابن فهم تدوین شده است اگر چه محتوا و مطالب آن از ابن سعد است. این کتاب مهم ترین کتابى است که از قرن دو و سه باقى مانده و بسیارى از مطالب مربوط به سیره نبى اکرم و اصحاب ایشان، و همچنین بررسى شخصیت هاى مهم اسلام تا زمان خودش را دربر دارد. ابن سعد که یک سنى مذهب متعصب بوده است در بسیارى از موارد، در شرح حال شخصیت هاى شیعه ونقل وقایع مربوط به شیعه کینه ورزى خود به شیعیان را اظهار کرده است.

این کتاب از جمله مهم ترین کتاب هاى اهل سنت درباره احادیث نبوى، احوال صحابه، و برخى از تابعین مى باشد که توسط ابوبکراحمد بن حسین بن على بیهقى (384-458 ق) نگاشته شده است. این کتاب از نظر اهل سنت در واقع دائره المعارف بزرگى در حدیث است که بر مبناى ابواب فقهى دسته بندى و شرح شده است. این کتاب از منابع مهم مورخان و سیره نویسان و صحابه شناسانِ متاخر مثل ابن اثیر، ابن کثیر، ابن عساکر، ابن جوزى، و ابن حجر عسقلانى به شمار مى رود. دلیل اهمیت آن، وجود سندهاى عالى براى احادیث و همچنین توضیحات بى نظیر درباره رجال حدیث مى باشد.

ملاک پنهان ساختن حق و اظهار خلاف آن در تقیه، دفع ضرر دینی یا دنیایی است و از لحاظ عقلی تفاوتی نمی کند که چنین ضرری از سوی کافر یا مسلمان ظالم به انسان وارد شود. آیات دال بر تقیه در قرآن نیز اگرچه در مورد تقیه از کفار وارد شده اند، اما چنین شأن نزولی نمی تواند مخصّص آنها باشد. سیره پیامبر اکرم(ص)، صحابه، تابعین و علمای اهل سنت نیز گواه موارد متعدّدی است که در آنها از مسلمانان تقیّه کرده اند!

حديث «سفينه» را حداقل 8 نفر از صحابه مانند: ابوذر، ابوسعيد خدرى، ابن عباس، عبدالله بن زبير و على(ع) از پيامبر(ص) نقل كرده اند. ابوذر می گوید: پیامبر(ص) فرمود: «اهل بيت من در ميان شما همانند كشتى نوح اند هر كس بر آن سوار شود نجات مى يابد و هر كسى از آن جدا شود، هلاك مى گردد». به گفته شيخ محمد امين انطاكى، تمام علماى اسلام متفقند كه حديث سفينه از احاديث صحيحه و مستفيضه نزديك به حد تواتر است و تعداد زيادى از حافظان، ائمه حديث و اهل سيره و تواريخ در مؤلفات و مجامع حديث خود، آن را نقل كرده اند.

خلفای صدر اسلام، صحابه و اهل مکه و مدینه در وفات پیامبر(ص) و همچنین در مرگ سایر عزیزان و خویشاوندان خود، به گریه و عزاداری می پرداختند؛ این موضوع در کتب معتبر اهل سنّت به روشنی پیداست. حتی خلیفه دوم که ظاهرا مردم را از گریه و عزاداری منع می کرد، خود عزاداری داشته و در مرگ عزیزانش گریه می کرد. عایشه، ابوبکر، عثمان، عبدالله بن مسعود و بسیاری از صحابه و تابعین نیز در سوگ عزیزان خود گریه و عزاداری می کردند.

ابوالمظفر منصور بن محمد بن عبدالجبار بن احمد مروزى سمعانى (426-489ق) از دانشمندان بزرگ اهل سنت در زمینه حدیث و تفسیربه شمار مى رود که جدّ ابوسعد سمعانى نویسنده کتاب «الانساب» مى باشد. او را با کتاب تفسیرش شناخته و به او صاحب تفسیر سمعانى مى گویند. او در مرو به دنیا آمده، در آنجا رشد یافت و در همانجا نیز وفات کرد. او را به عنوان مفتى و مجتهد بزرگ خراسان در زمان خودش (قرن پنجم) شناخته اند که در فقه حنفی و شافعى فتوامى داد.

کتاب الجرح و التعدیل یکى از معتبرترین منابع مفصل راوى شناسى (رجال) و صحابه شناسى اهل سنت به شمار مى رود که توسط ابومحمد عبدالرحمن بن محمد بن ادریس بن منذر بن داود بن مهران ابن ابى حاتم رازى (240ـ327ق) تالیف شده است. او که از علماى مهم رجال و حدیث اهل سنت بود، احادیث معتبر اهل سنت درباره فضائل على بن ابى طالب(علیه السلام) و منقبت ها و توثیق هاى مربوط به راویان شیعه را در کتاب هاى خود بویژه الجرح و التعدیل نقل کرده و به همین دلیل از سوى متعصبان اهل سنت به شیعه بودن متهم شده است. بسیارى از مطالب ابن ابى حاتم در کتاب هاى خود به ویژه کتاب الجرح و التعدیل از روى انصاف، عدالت، و آزادى علمى مطرح و ثبت شده است. بنابراین، او مطالب فراوانى درباره بزرگان علماى شیعه و امامان معصوم(علیهم السلام) آنان بیان کرده است که مورد توجه و استناد دانشمندان شیعه قرار گرفته است.