از ميان مذاهب اسلامی، تنها شیعه است كه از فرهنگ ادعیه و زیارات بسیار غنی برخوردار است. دعا و زیارت نقش عمده ای در تربیت شیعیان و آشنا ساختن آنها با معارف شیعی، ایفا کرده است. این دعاها علاوه بر راز و نیاز با خدا، به صورت های مختلف، به پاره ای از مسائل سیاسی - اجتماعی نیز اشاراتی دارد و به طور منظم، مفاهیم خاصی را به جامعه تشیع القا ‌کرده است. این ادعيه باعث ایجاد پیوند میان مردم و اهل بیت(ع) شده و مقام والا و رهبری اهل بیت(ع) را به تصوير می كشد و بر مبارزه با ظلم و ستم‌ تاكيد می كند.

اولا: استمرار حیات شیعه حول عزاداری امام حسین(ع) در دوران سخت و پرتقیه خلفای اموی و عباسی خلاف این فرض را ثابت می کند.
ثانیا: هر اقدام انقلابی متوقف بر تزکیه و آموزش آحاد جامعه و گرد آمدن حول موضوع و «هدفی واحد» است که این مهم نیز در مجالس عزاداری امام حسین انجام می گیرد.
ثالثا: خاستگاه همه انقلابها، توفیقات و اقدامات اصلاح گرانه شیعه در نیم قرن اخیر، «مجالس عزادرای» امام حسین(ع) بوده اند.

امام علی(ع) در اندرز مهمی به فرزندش می فرماید: «هرگز كسى را به مبارزه دعوت مكن؛ ولى اگر كسى تو را به مبارزه فرا خواند اجابت کن؛ زيرا دعوت كننده به مبارزه ستمكار و ستمكار در هر حال مغلوب است»، این سخن امام(ع) ناظر به میدان جنگ است؛ زیرا پذیرفتن این چنین دعوتي در غیر میدان جنگ، نه تنها مطلوب نیست؛ بلكه حرام است. از سویی مسلمانان دستور داشتند آغازگر جنگ نباشند، اما در صورتى كه كسى از لشكر دشمن در وسط ميدان قرار می گرفت و مبارز می طلبيد، سكوت در برابر او جايز نيست؛ زيرا چنين سكوتى مساوى با شكست است.

جنگ هاى «تن به تن» در ميدان هاى جهاد، ضرورتى اجتناب ناپذير بود و گاه اين جنگ ها، از نبرد همه لشكريان و خونريزي هاي فراوان جلوگيرى مى كرد. مثلا در جريان نبرد خندق، با كشته شدن «عمرو بن عبدود» و تضعيف روحيه دشمن، آنها مجبور به عقب نشينى شدند. ولى در تاريخ اروپا جنگ هاى تن به تن به صورت بسيار زشتى انجام مى گرفت به اين معنا كه دو نفر كه با هم خصومت داشتند يكديگر را به مبارزه فرا مى خواندند و با استفاده از سلاح هاى مرگبار به هم حمله مى كردند و تا يكى كشته مى شد مبارزه آنها تمام مى گشت كه در كتب مختلف آنها شرح آن آمده است.

انقلاب حضرت مهدی(عج) ادامه قيام امام حسين(ع) است و فرهنگ انتظار برای ظهور مهدی(عج)، برآمده از فرهنگ عاشوراست. این دو قیام، در تحول و حیات مکتب شیعه، دو نقطه عطف، محسوب می‌شوند؛ و از آنها با عنوان «نگاه سرخ» و «نگاه سبز» تشیع که موجب استمرار و پویایی این مکتب شده است تعبیر می شود. به این معنی که شیعیان با الگو گرفتن از قیام امام حسین(ع) در جهت برپایی نیکی ها و مبارزه با بدی ها بپا می خیزند و با اعتقاد به قیام منجی موعود، نسبت به آینده امیدوار می مانند و نهضت خود را استمرار می بخشند.

اولين برخورد امام سجاد(ع) و امويان با ابن زياد بود. به درخواست ابن زياد امام(ع) خود را معرفي كرد. ابن زياد با عصبانيت گفت: «مگر خدا علی بن حسین را نکشت؟» امام(ع) فرمود: «برادری داشتم که مردم او را کشتند». ابن زیاد خواست او را بکشد که با اقدام شجاعانه حضرت زینب(س) از این کار منصرف گردید.

برخورد دوم با يزيد در شام است؛ امام(ع) با ايراد خطبه در شام، هم مردم را با حسب و نسب خود آشنا ساخت و هم يزيد را رسوا كرد. يزيد هم جنايت كربلا را به گردن ابن زياد انداخت و كاروان اسرا را با احترام به مدينه فرستاد.

مدتی بعد از واقعه کربلا، مردم مدینه شورش حَرّه را سامان دادند. از نظر امام(ع) حرکت مزبور ماهیت شیعی نداشت، لذا در این حادثه شرکت نکرد. هنگامی که مردم مدینه امویان را از شهر بیرون راندند و مسلم بن عُقبه، حرکت مردم مدینه را سرکوب کرد، با علی بن حسين(ع) به ملایمت برخورد کرد و این به دلیل آن بود که امام در این حرکت شرکت نداشت.

از آنجا که نمی‌توان در شرایط مختلف شیوه عمل واحدی را به کار گرفت، وظیفه هر امام در هر موقعیتی متفاوت است؛ بنابراین با توجه به سوابق مناسبات علویان با امویان، امام مورد سوء ظن شدید امویان بود و کوچکترین حرکتی از ناحیه امام، عواقب وخیمی داشت که طبعاً در نظر امام ارزش دست زدن به این اقدامات را نداشته است.

مهمترین اصل دینی-سیاسی که امام سجاد(ع) با استفاده از آن، روزگار سیاسی خود را می‌گذراند، «تقیّه» بود. سپری که شیعیان در طول تاریخ، با استفاده از آن، حیات خویش را تضمین کرده و ائمه شیعه بارها و بارها توجه بدان را گوشزد شیعه کرده‌اند.

ملایمت امام در برخورد با امویان، سبب شد تا امام زندگی آزادی در مدینه داشته و کمتر توجه مخالفان را به خود جلب کند و بُعد علمی امام در جهت حفظ دین تجلی بیشتری بیابد.

جناب حبیب بن مظاهر در شب عاشورا به  اصحاب فرمودند: هنگامى که صبح شد اوّل کسى که به میدان مبارزه گام مى نهد، شمایید. ما پیش از بنى هاشم به میدان مى رویم و تا خون در رگ یکى از ماست، نباید بگذاریم حتّى یک نفر از آنان کشته شود. مبادا مردم بگویند آنها سروران خود را پیش انداخته و خود از بذل جانشان دریغ ورزیدند.

وهابیون براى پیشبرد عقاید و افکار خود از راه هاى مختلف استفاده مى کنند. مانند: مبارزه و مقابله با کتاب هاى شیعه، تحریف کتاب ها، استفاده از موسم حج و ترویج تهمت ها بر ضد شیعه.

انسان همواره در معرض هجوم وسوسه شيطان است و شيطان به وسيله نفس، ما را رها نمي‏ كند. لذا خداي سبحان فرمود: «هر وقت اين دشمن به سمت شما آمد، به خدا پناهنده شويد». اگر فكر گناه در شما پيدا شد، بدانيد كه شيطان در صدد هجوم و حمله است. هنگام حمله دشمن بايد به پناهگاه برويد. بايد دانست كه موقع وسوسه شدن، نبايد تنها به صرف گفتن «أعوذ بالله من الشيطان الرّجيم» اكتفا كرد؛ چراكه استعاذه لفظي ولو عبادت است، ولي اثري جز در محور لفظ ندارد؛ بلكه بايد در عمل به خدا پناه برد و او را تنها پناهگاه مورد اعتماد دانست.

زهد کم نظیر و صراحت لهجه ابوذر مخالفانش را هراسان و او را قدرتمند ساخته بود. ابن ابی الحدید می نویسد: «زمانی که ابوذر در شام تبعید بود هر روز در مقابل قصر معاویه فریاد می زد: شتران حامل آتش [بیت المال] رسيدند؛ خداوندا، كسى كه امر به معروف مى كند و خود آن را ترك مى گويد، و کسی که نهى از منكر مى كند و مرتكب آن مى شود را از رحمتت دور كن. و معاویه در حالی که به خود می لرزيد به ابوذر می گفت: اگر بنا بود يكى از اصحاب پیامبر(ص) را بدون اذن عثمان به قتل برسانم تو را مى كشتم. و بلاخره معاویه او را به مدینه بازگرداند».