قوانين و مقرّرات مربوط به زندگى انسان ها آن قدر پيچيده و اسرارآميز است كه دانشمندان را سرگردان و حيران ساخته و آشكارترين دليل آن، تحوّلاتى است كه هميشه در قوانين كشورهاى جهان صورت مى گيرد و هر روز مشكل تازه اى را مقابل حقوقدان ها قرار مى دهد؛ چراكه نمي توانند قانوني وضع كنند كه بي نياز از تغيير باشد. اگر تمام دنيا را بگرديم فردى كه داراى تمام شرايط يا بعضي از شرايط باشد پيدا نمي كنيم؛ جز آفريدگار بشر و يا كسى كه مستقيماً با او ارتباط دارد، صلاحيت چنين مقامى را دارد. پس اصول قوانين صحيح اجتماعى را تنها بايد از مكتب انبياء و از مجراى وحى آموخت.

اولا: آیات بسیار زیادی از قرآن مجید با تصریح به اینکه پیامبران الهی تفاوتی با نوع بشر ندارند، چنین فرضی را رد می کند. این آیات صراحت به این حقیقت دارد که پیامبران نیز همانند بقیه مردم و تنها داراى کمالات و فضایل و قابلیت هایى هستند که خداوند متعال آنان را با این اوصاف به سوى خلق فرستاده است.
ثانیا: شخص پیامبر باید در میان مردم الگو باشد و شخصی که به عنوان الگو معرفی می شود باید از جنس خود بشر باشد تا با وجود تمام غرایز و صفات نفسانى بشر با آن ها مبارزه کرده و راه سعادت را دنبال کند و در این راه براى دیگران الگو باشد.
ثالثا: رهبر باید همه دردها، نیازها، و خواسته هاى پیروان خود را به خوبى درک کند تا براى درمان و پاسخ گویى به آن آماده باشد؛ به همین دلیل پیامبران از میان توده هاى مردم برخاسته اند.

در وجود انسان، استعدادها و شايستگي ها و نيروهاى بالقوّه اى نهفته شده که اگر درست رهبرى شود به بالاترين درجات تكامل مادّى و معنوى مى رسد. او آزاد است از استعدادهاى خلاّقش در اين راه استفاده كند، ولى آزاد نيست كه آنها را به هدر دهد، آزاديهاى توأم با رعايت موازين اخلاقى به انسان آزادى واقعى مى دهد. بنابراین اخلاق نه انسان را محدود مى كند و نه غرائز خداداد را سركوب مى نمايد، بلكه كار اخلاق بهره گيرى از آزادى انسان در مسير سعادت و رهبرى غرائز براى رسيدن به كمال مطلوب است.

طبق آيات 17 تا 22 سوره «عبس»، می توان علت کفران و ناسپاسی انسان را غفلت از خود و تطورات دوران جنينى و تقدیر و محاسبه خداوند در اصل وجود و اعضاي پيكر و نيازهاى گوناگون او در فاصله هاى زمانى دوران هاى تكاملش دانست؛ که تمام اينها را خدا اندازه گيرى كرده و نظام بخشيده و موزون ساخته است. و اینکه خداوند بعد از پيمودن دوران تكامل، راه تولد را براى او هموار مى سازد و همه چيز را براى ورود او در دنياى جديد آماده مى گرداند و از سوى ديگر عقل و غرائز را به او مى دهد و برایش رسول و کتاب الهی مى فرستد.

«روزه» آثار و ابعاد گوناگونى دارد كه از همه مهمتر فلسفه تربيتى آن است. روزه، روح انسان را تلطيف، اراده او را قوى و غرائزش را تعديل مى كند، درس مساوات و برابرى در ميان افراد اجتماع مي دهد، تا افراد متمكن هم وضع محرومان اجتماع را به طور محسوس در يابند و این برای آنان تلنگری باشد تا در رفع پریشانی فقرا بکوشند. هم چنين روزه در طب امروز و طب قديم، اثر درمان بخشي براي بسیاری از بيماريها دارد؛ چراكه باعث مي شود كه مواد اضافى و جذب نشده در بدن سوزانده شود و به عبارتی بدن خانه تكانى كند.

امام علی(ع) در ابتدا با طرح چند سؤال به انسان درباره غفلت هشدار می دهد: «ای انسان چه چيز تو را در مقابل پروردگارت مغرور كرده؟ آيا درد تو درمان ندارد يا اين خوابت بيداری ندارد. چرا آن گونه كه به ديگران رحم مى كنى به خودت رحم نمى كنى؟» و سپس در عبارتی کوتاه بی خبران را هشدار می دهد که با بيدارى و هوشيارى و تصميم و عزم راسخ از خواب غفلت برخيزند، و تا وقت نگذشته براى نجات خويش از چنگال معاصى كه آتش خشم و غضب الهى را بر مى افروزد، کاری بکنند و با یاد خداوند و اطاعت از او انس بگیرند.

سرنوشت انسان به دست خود اوست و تحت تاثیر جبر و محیط نیست. عامل سازنده زندگی بشر، همان دگرگونی هایی است که به اراده خودش در روش و اخلاق و فکر او پیدا می شود.

معنای كل شی ء خلقناه بقدر این است که بر همه کائنات جهان چه کرات آسمانی و چه موجودات ذره بینی و چه عالم طبیعت و چه امیال وغرائز انسان ها اندازه گیری دقیقی حاکم است و هر قدر علم بشر پیشرفت کند به این اندازه گیری دقیق آشناتر می شود.

ادامه حیات شیطان به عنوان وجود یک نقطه منفى براى تقویت نقاط مثبت تاثیر گذار بود. غرائز درون ما نیز مانند حیات شیطان دارای یک میدان تضاد هستند که در آن، پیشرفت و پرورش وجود انسان صورت مى گیرد. در احادیث آمده شیطان بعد از انجام آن گناه، تقاضاى عمر طولانى کرد که پذیرفته شد. اگرچه خداوند شیطان را در انجام وسوسه هایش آزاد گذاشته ولى انسان را در برابر او بى دفاع نگذاشته و به او نیروی عقل و فطرت پاک داده و فرشتگان و پیامبران را به یاری او فرستاده.

روزه در سه بخش از زندگى انسان تأثیر گذار است: الف) اثرات تربیتى: روزه روح انسان را تلطیف و اراده انسان را قوى و غرائز او را تعدیل مى کند. ب) اثر اجتماعى روزه: روزه یک درس مساوات و برابرى در میان افراد اجتماع است زیرا افراد متمکن وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درک می کنند. ج) اثر بهداشتى و درمانى روزه: در طب امروز و همچنین طب قدیم، اثر معجزه آساى امساک در درمان انواع بیمارى ها به ثبت رسیده و قابل انکار نیست از این رو پیامبر می فرماید: «صُومُوا تَصِحُّوا».