ويژگی‌های قصّه های قرآنی؟

قصّه‌های قرآن دارای چه ويژگی‌ها و امتيازاتی هستند؟

قصص قرآنى دو ويژگى مهم دارد: 1. حقيقت گويى و واقع گرايى؛ نه خيال پردازى. 2. هدفمندى و همسويى با غرضى كه قرآن در پى آن است. آری قرآن به داستان، تنها به عنوان يك كار هنرى نپرداخته است و نيز غرضش مانند تاريخ نگاران و قصه پردازان، شرح حال گذشتگان يا سرگرمى و لذت نبوده است؛ بلكه قصّه در قرآن با ديگر شيوه‌هاى بيانى آن همگام مى‌شود تا اهداف و خواسته‌هاى دينى و تربيتى قرآن را برآورده سازد و البته در اين ميان، قصّه از مهم‌ترين اين شيوه هاست.

اسوه بودن معصوم برای غیر معصوم!

در الگوپذیری بین انسان و الگوی مورد نظر باید تناسب باشد؛ در حالی که بین پيامبران الهی و مردم تناسبی نیست! چرا که آنها معصوم می باشند؛ با این حال، چگونه می توانند برای ما الگو و اسوه باشند؟

اولا: آیاتی که پیامبران را بشر و از جنس مردم معرفی می کند دلیل عقلی روشنی است بر اینکه بین مردم و پیامبران تناسب وجود دارد و انسان ها باید انبیاء الهی(ع) را اسوه و الگو قرار دهند.
ثانیا: عصمت پیامبران به معنای سلب اختیار از آنها نیست و پیامبران با كمال اختیار و آزادی و به خاطر اطلاع از باطن پلید و آسیب زننده گناه، از ارتکاب آن خودداری می کنند.
ثالثا: عقلاً هیچ مانعی ندارد که تمامی انسانها که با فطرتی پاک و نهادی معصومانه، زاده می شوند با علم و عمل صالح و جهاد با نفس به آن درجه از ایمان برسند که همچون پیامبران، باطن و حقیقت همه گناهان و معاصی را مشاهده کنند و از آنها اجتناب نمایند.
رابعا: به همان نسبت كه پيامبران امتيازاتی دارند و مشمول مواهب الهى هستند و الگوی دیگران در کارهای نیک می باشند، مسئوليتشان نيز سنگين است و در معرض فتنه ها و خطرات بیشتر و تهدیدکننده تری نیز هستند.

«زهد» حضرت موسی(ع) از زبان امام علي(ع)

امام علي(ع) در خطبه 160 نهج البلاغه، درباره زندگي زاهدانه حضرت موسی(ع) چه فرموده است؟

امام علي(ع) در خطبه 160 «نهج البلاغه»، به زندگی زاهدانه حضرت موسی(ع) اشاره کرده، می فرماید: «به خدا سوگند! موسى(ع) غير از قرص نانى كه بخورد از خدا نخواست؛ زيرا وى [از زمانى كه از مصر فرار كرد و به سوى مدين آمد] از گياهان زمين تغذيه مى كرد تا آنجا كه بر اثر لاغرىِ شديد و تحليل رفتن گوشتِ بدن او، رنگ سبز گياه از پشت پرده شكمش آشكار بود». درست است كه موسى(ع) در اين شرايطِ فوق العادّه به حكمِ اجبار و به طور طبيعى، بسيار در مضيقه بود، ولى مهمّ اين است كه تنها به مقدار رفعِ ضرورت از خداى خود تقاضا كرد و اين، دليل روشنى بر زندگى زاهدانه او است.

پیامبرانی از جنس بشر؟

آيا بهتر نبود فرستادگان خدا از فرشتگان يا موجودات آسمانی بودند تا ظرفیت بالاتری برای متأثر کردن نوع بشر داشتند و مشرکان راهی برای انکارشان نمی داشتند؟

اولا: آیات بسیار زیادی از قرآن مجید با تصریح به اینکه پیامبران الهی تفاوتی با نوع بشر ندارند، چنین فرضی را رد می کند. این آیات صراحت به این حقیقت دارد که پیامبران نیز همانند بقیه مردم و تنها داراى کمالات و فضایل و قابلیت هایى هستند که خداوند متعال آنان را با این اوصاف به سوى خلق فرستاده است.
ثانیا: شخص پیامبر باید در میان مردم الگو باشد و شخصی که به عنوان الگو معرفی می شود باید از جنس خود بشر باشد تا با وجود تمام غرایز و صفات نفسانى بشر با آن ها مبارزه کرده و راه سعادت را دنبال کند و در این راه براى دیگران الگو باشد.
ثالثا: رهبر باید همه دردها، نیازها، و خواسته هاى پیروان خود را به خوبى درک کند تا براى درمان و پاسخ گویى به آن آماده باشد؛ به همین دلیل پیامبران از میان توده هاى مردم برخاسته اند.

نبوت، مقامی اکتسابی یا انتصابی؟

آيا مقام نبوت و امامت اکتسابی است؟ اگر چنین است، پس چگونه حضرت عيسی(ع) در بدو تولد به مقام نبوت مفتخر گردید؟ یا برخی از ائمه(ع) در سنّ کودکی به مقام امامت رسیده اند؟

اولا: خداوند با علم ازلى و مطلق خود مى دانست كه عده خاصى از بندگانش با اختيار خود بيش از ديگران و در بالاترين حد ممكن، از استعداد خود بهره بردارى مى كنند و مسير تكامل را مى پيمايند. علم خداوند به اين شايستگى و جایگاهی كه اين افراد با سير اختيارى خويش بدان مى رسيدند سبب شد كه خداوند از ميان افراد بشر آنان را برگزيند. به عبارت ديگر اعطاى این موهبت ويژه معلول شايستگى هاى آنان است. به هر حال در وجود اين بزرگان لياقت ها و استعدادهایى بوده ولى شكوفا ساختن آنها هرگز جنبه اجبارى نداشته بلكه با اختيار و اراده خودشان اين راه را پيموده اند.
ثانیا: درست است كه دوران شكوفایى عقل انسان معمولا حد و مرز خاصى دارد ولى مى دانيم هميشه در انسان ها افراد استثنایى وجود داشته اند. بنابراین چه مانعى دارد كه خداوند اين دوران را براى بعضى از بندگانش به خاطر مصالحى فشرده تر كند و در سال هاى كمترى خلاصه نمايد همان گونه كه براى سخن گفتن معمولا گذشتن يكى دو سال از تولد لازم است در حالى كه مى دانيم حضرت مسيح(ع) در همان روزهاى نخستين زبان به سخن گشود آن هم سخنى بسيار پرمحتوا كه طبق روال عادى در شأن انسان هاى بزرگسال بود.

گریه و عزاداری بر مظلومان 1400 سال پیش و فراموشی مظلومان زمانه!

آیا بهتر نیست که بجای متوقف شدن در 1400 سال قبل، به حال مقتولان میانمار، غزه، یمن و ... گریه کنیم؟

در اسلام آنچه اهمیت دارد یاری مظلومان می باشد و گریه بر ستمدیدگان، جبران وظیفه «یاری مظلوم» را نمی کند. افراد بی تفاوت در قبال رنج مظلومان مورد توبیخ خدا خواهند بود. آیات و راوایات با کمال صراحت مسلمانان را ملزم و مکلف به یاری ستمدیدگان می کند. بنابراین وظیفه اساسی و اولیه ما به عنوان مسلمان در قبال رنج ها و ظلم هایی که دیگر مسلمانان متحمل می شوند، نه گریه و زاری که یاری آنها و حمایت شان با جان و مال است.
اما عزاداری برای امام حسین(ع) و گریه برمصائب ایشان، نه تنها منافاتی با دلسوزی و حمایت از مظلومین عالم ندارد بلکه مقوم آن است. زیرا از یک طرف قیام امام حسین(ع) برترین الگوی ظلم ستيزان است و گریه و عزاداری میثاقی بر ادامه اهداف سید الشهدا در ظلم ستیزی است و از طرف دیگر این عزاداری ها می تواند توده های مسلمان را بسیج و آنها را تربیت کند. نیروهای تربیت یافته در این مجالس، بهتر از دیگر مسلمانان، آمادگی دفاع و حمایت از برادران و خواهران مسلمان رنج دیده شان در اقصی نقاط عالم را دارند.

نگاه «سرخ» و «سبز»، حافظ تشیّع

با وجود دشمنی های فراوان نسبت به شیعیان در طول تاریخ، چه عواملی باعث شده تا مکتب تشیّع حفظ گردد و به حیات خود ادامه دهد؟

انقلاب حضرت مهدی(عج) ادامه قيام امام حسين(ع) است و فرهنگ انتظار برای ظهور مهدی(عج)، برآمده از فرهنگ عاشوراست. این دو قیام، در تحول و حیات مکتب شیعه، دو نقطه عطف، محسوب می‌شوند؛ و از آنها با عنوان «نگاه سرخ» و «نگاه سبز» تشیع که موجب استمرار و پویایی این مکتب شده است تعبیر می شود. به این معنی که شیعیان با الگو گرفتن از قیام امام حسین(ع) در جهت برپایی نیکی ها و مبارزه با بدی ها بپا می خیزند و با اعتقاد به قیام منجی موعود، نسبت به آینده امیدوار می مانند و نهضت خود را استمرار می بخشند.

حکمت های عدم امداد الهی در کربلا؟!

چرا خداوند در روز عاشورا امام حسین (ع) و یارانش را با امداد های غیبی یاری ننمود؟! آیا اينکه خداوند انبياء حتي پيامبر اسلام(ص) را به وسيله امداد هاي غيبي و ملائک ياري نمود، ولی امام حسين(ع) را تنها و بی ياور گذاشت، بي عدالتي نيست؟!

اولا: قرار نیست همیشه ظلم از طریق امدادهای غیبی از بین برود؛ بلکه از آنجا که خداوند جریان امور عالم را از راه جریان اسباب و مسببات قرار داده است، اصل بر این است که خود انسان ها برای مبارزه با ظلم تلاش کنند. اگر قرار باشد ظالمان را خدا نابود کند طرف مقابل آنها برای چه آفریده شده اند؟! کربلا و عاشورا نیز فرصت آزمودن مسلمانان مدعی آن جامعه بود که بیشتر آنها «رفوزه» شدند.

ثانیا: انبیاء و اولیاء بوسیله مصائب «امتحان» می شوند و به تناسب رنجی که تحمل می کنند، «ترفیع درجه» پیدا می کنند؛ «هر که در این بزم مقرب تر است *** جام بلا بیشترش می دهند».

ثالثا: اگر هر عمل ظالمانه ای، بلافاصله جزا داده شود، هیچ کس جرأتی برای بروز اراده واقعی و باطنش نخواهد داشت و با پدید آمدن حالتی شبیه به جبر، اختیار و جسارت هر کس برای انتخاب آزادانه اعمال از بین خواهد رفت و مجالِ کامل شدنِ «حجّت» روز جزا فراهم نخواهد آمد.

رابعا: روایاتی وجود دارد که نصرت ملائک الهي در کربلا به یاری امام حسين(ع) آمد ولی ایشان نپذیرفت و بين پيروزى بر دشمنانش و لقاى پروردگارش، لقاى پروردگارش را برگزيد.

خامسا: اگر امام پيروزی ظاهری از طریق معجزه را می پذیرفت، ديگر نمی توانست براي بشريت نقش «الگو» را ايفا نماید.

سوق يافتن حركت سياسی شيعه بعد از قيام كربلا به سمت حركت علمی و فرهنگی

بعد از قيام كربلا حركت سياسی شيعه به چه سمت و سوئی سوق پيدا كرد؟

جنبش کربلا آخرین تلاش سیاسی ممکن برای بازگرداندن حکومت به آل علي(ع) است به طوري كه امام سجاد(ع) با سیاست نظامی خداحافظی کرد و علاوه بر اين كه در اندیشه سامان دادن قیام شیعی دیگری نبود؛ بلكه با جنبش‌های سیاسی- نظامی مخالف اموی و هوادار علویان نيز همکاری نکرد. فقه امام، دعای امام و شخصیت امام در شیعه به عنوان یک الگوی امامت شیعی پذیرفته شد. پس از رحلت امام سجاد(ع) حرکت شیعی دو بخش شد. بخشی به رهبري امام باقر(ع) مشی پدر را دنبال می‌کرد و بخشی با مشی انقلابی به رهبري زید بن علی قرار داشت.

نقل‌های تاريخی درباره بُعد الهی و غيبی واقعه كربلا

درباره بُعد الهی و غيبی واقعه كربلا چه نقل‌هائی وجود دارد؟

از مسائلی که در بُعد تاریخی حماسه عقیدتی کربلا سهم بسزایی دارد، مسأله «غیب» است. امری که موجب شد تا در بررسی این واقعه تاریخی اختلافاتی پیش آمده و بیشتر بصورت مقابله یک امر کلامی با یک مسأله تاریخی عنوان شود. در این زمینه روایات بسیاری وجود دارد که در بیشتر آنها آمده است که رسول خدا(ص) از شهادت امام حسین(ع) خبر داده بودند. علامه امینی بخشی از این نقل‌ها را در کتاب «سیرتنا و سنتنا» فراهم آورده‌اند. کتاب‌های اهل سنت مملو از این اخبار و آثار است. علاوه بر این روایات، اخباری نقل شده که به صراحت یا اشارت، وقوع حادثه کربلا را قبل از اتفاق افتادن آن، خبر داده است.
امّا طبیعی است که نه تنها امام حسین(ع)، بلکه پیامبر(ص) نیز در زندگی سیاسی خویش، از عنصر «غیب» استفاده نمی ‌کرد، جز در مقام اثبات نبوّت یا امامت؛ «رفتار پیامبر(ص) و ائمه مطابق ارزیابی سیاسی موجود بود». آگاهی از غیب را خداوند به طریقی به آنها داده است - به وسیله جبرئیل یا خواب و امثال آن- چرا که اصل غیب جز در اختیار خداوند نیست. اسوه بودن پیامبر(ص) و امام(ع) هم مبتنی بر وضع موجود و ارزیابی ظاهری است، نه بر غیب.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام علىٌّ(عليه السلام)

اصْرِفْ إلى الآخِرةِ وَجهَکَ، واجْعَلْ للهِ جِدَّکَ

به آخرت روى آور و توان و کوشش خود را براى خدا مصروف کن

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 58