- این عبادت، نه تنها موجب پدید آمدن هیچ بی عدالتی ای نمی گردد، که حتی زمینه شکل گیری عدالت فردی و اجتماعی و رشد شخصیت انسانی و نیل به آرمان های الهی را نیز تأمین می کند.
- روزه به «حكومت عادت و شهوت» بر انسان پايان مى دهد و انسان را از بردگى تمنيات نفسانى رها مى سازد. آزادگى و كمال روحى به پايدارى مقابل خوردنی ها و نوشیدنی ها یا کامجویی های جنسی نيازمند است كه روزه به عنوان تمرینی یک ماهه پديد آورنده آن است.
- روزه درس برابرى و عدالت گستری در ميان افراد اجتماع است؛ با انجام اين دستور مذهبى، افراد متمكن وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمى يابند و به كمك آنها می شتابند.
- ضمن اینکه روزه حتی از حیث جسمی نیز اثر مثبت بر بدن دارد و در طب امروز و همچنين طب قديم، اثر معجزه آساى‏ «امساك» در درمان انواع بيماری ها به ثبوت رسيده و قابل انكار نيست.

در ابتداي امر گمان می رود كه در ده آيه از آيات قرآن (مانند آیه 185 سوره بقره) تناقض وجود دارد؛ اما با بررسی دقيق متوجه می شويم كه در آيات قرآن هيچ اختلاف و تنافی وجود ندارد.

«روزه» بر سه قسم است. «روزه عوام»؛ كه تنها از شهوت شكم و فرج و مفطرات ديگر پرهيز مي شود. «روزه خواص»؛ كه همه جوارح انسان از گناه فاصله مي گيرد. روزه «اخص الخواص»؛ كه علاوه بر اعضاي بدن، قلب هم روزه است.

مشهور بين فقها جواز «سفر» در ماه رمضان است، منتهى آن را مكروه دانسته اند و عموم و اطلاق اين حكم (کراهت)، شامل كسانى كه به قصد فرار از روزه به سفر مى روند، نيز مىشود. ضمن این که مقتضاى قاعده اوّليّه، جواز مسافرت است. طبق آیه 184 سوره بقره مسلمانان بر دو دسته اند: عدّهاى در ماه رمضان حاضر هستند، و برخى نيز مسافر؛ آنها كه مسافرند روزه بر آنها واجب نيست؛ بلكه بايد قضاى آن را در ماههاى ديگر به جاى آورند. مقتضاى اين تقسيم بندى دوگانه جواز مسافرت است.

در ميان روايات مربوط به ماه رمضان، جامع‌ترين روايت، حديث معروف پيامبر خدا(ص) است كه مى‌فرمايد: «بر فقرا و مستمندان صدقه دهيد و بزرگانتان را اكرام كنيد و بر كوچكترهايتان ترحّم كنيد و صله رحم كنيد و زبانتان را حفظ كنيد و چشم‌هايتان را از آنچه كه نظر به آن حرام است بپوشانيد و گوش‌هايتان را از آنچه كه شنيدن آن حرام است حفظ كنيد، به يتيم‌هاى مردم محبّت كنيد تا به يتيم‌هاى شما محبّت كنند و به سوى خدا از گناهان‌تان توبه كنيد و دست‌هايتان را براى دعا در اوقات نماز به درگاهش بلند كنيد».

امام علی(ع) در ارتباط با لزوم رعایت «تقوی» و «عمل صالح» می فرماید: «مراقب چيزى باشيد كه پيروزمندان با رعايتش به پيروزى مى رسند، و بدكاران با ضايع ساختنش گرفتار خسران مى شوند، با اعمال صالح بر مرگ خود پيشى بگيريد؛ زيرا جزای شما در گرو كارهايى است كه از پيش فرستاده ايد، گويى مرگ وحشتناك به سراغ شما آمده، که توان بازگشت و پوزش از هيچ لغزشى را ندارید».

امام سجاد(ع) در دعای وداع ماه مبارک رمضان می فرماید: «سلام ما بر تو اي ماهي كه آرزوها در آن نزديك شد» و ما فهميديم كه چه بخواهيم و آرزوهاي طولانی و دور و دراز نداشته باشیم. دلیل و حکمت این سخن با توجه به فرمایش ایشان در دعای سحر، روشن می شود، ایشان می فرماید: «خدايا آنها كه تو را نمي ‏شناسند و عبادت نمي كنند، روزي مي‏ دهي». پس حيف است كه تمام حاجتها را در محور مادّه و مادّيات خلاصه كنيم. لذا شایسته است آرزوهاي طولاني دنیوی را کنار گذاشته و تقرب به خداوند و توفیق عبادت را از او بخواهیم.

امام سجاد(ع) در دعای وداع ماه مبارک رمضان فرمود: «سلام بر تو اي همسايه عزيز كه ما در جوار رحمت تو بوديم. همسايه ‏اي بودي كه در اين مدّت در اثر حُسن همجواري با تو دلها رقيق و گناهان كم شد». آري، انجام مكروهات و گناهان كوچك، كم كم راه انسان را مي‏ بندد. همانطور که آبهای دارای املاح معدنی و رسوبی، کم کم مسیر خود را مسدود می کند و سنگهای رسوبی ایجاد می کند. افكار و انديشه‏ ها نیز چنين است. اگر زلال باشد از عمق جان مي‏ جوشد و در دلهاي ديگران جاري مي‏ شود. امّا افكار باطل كم كم دل را سخت می کند.

امام سجاد(ع) هنگام وداع ماه مبارک رمضان از این ماه با تعابیر بلند و والایی یاد نموده و فرمودند: «سلام بر تو [اين سلام، سلام توديع است] اي بزرگترين ماه، كه به خدا انتساب داري و سلام بر تو اي عيد اولياي الهي. سلام بر تو اي همنشینی كه وقتي بودي گرامي بودي و حال كه در آستانه رفتن هستي، رفتنت فاجعه بار است. سلام بر تو اي تكيه ‏گاه اميد كه در هنگام مفارقت، ما را غمگین و رنجور كردي. سلام بر تو اي دوست با الفت كه وقتي آمدي ما را مسرور و وقتي رفتي ما را گداختي و ...».

امام سجاد(ع) در دعای وداع ماه رمضان فرمود: «ما با ماه رمضان وداع مي‏ كنيم. این وداع با دوست عزيزي است كه مفارقتش توان فرساست. ما دوست مهرباني را از دست مي دهيم، و از فراقش به وحشت افتاده، احساس غربت مي كنيم. این ماه عید اولیاء الهی و ارزشمندترین زمان بود. او مصاحبی گرانمایه بود که فراقش دردناک است و ... ». با توجه به این سخنان که فرمایش شخصي است كه با باطن روزه اين ماه و شب قدر در تماس بوده است، می توان فهمید که دلیل احساس فراق اولیای الهی بعد از ماه رمضان چیست.