تقدس و مقدس از قدس به معنی پاکی گرفته شده است. از جمله اموری که پاکی آن مورد قبول همه می باشد عقل و احکام عقل است. لذا خداوند که خالق عقل است نیز مقدس است؛ بلکه مقدس حقیقی اوست و سایر امور به اعتبار انتساب آنها به خدا مقدس شمرده می شوند. آنچه با دلایل قطعی پاکی آن ثابت شود شکی در مقدس بودن آن نیست.

اما آنچه مردم بدون دلیل آن را مقدّس می دانند، باید با روش مناسب با آن برخورد شود. ضمن اینکه توهین به مقدسات یک قوم یا ملت، از آنجا که بی حرمتی به میثاق جمعی آنها به شمار می آید، می تواند موجب بروز کدورت ها و خون ریزی های محتمل گردد، و از همین رو جلوگیری از آن الزامی عقلایی و اجتماعی به شمار می آید. با این حال می بینیم کسانی که بدون دلیل به مقدسات اسلام توهین می کنند خود برخی امور مثل هولوکاست را مقدس می شمارند.

ایشان در این باره می فرماید: «خداوند احترام مسلمان را از تمام آنچه محترم است برتر شمرده و حفظ حقوق مسلمین را با اخلاص و توحید پیوند زده و تضمین کرده است، مسلمان كسى است كه مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند؛ جز در آنجا كه حقّ اقتضا مى كند؛ آزار دادن مسلمان روا نيست جز به آن مقدار كه [به حكم خدا] واجب مى شود».

حکم اولیّه در اسلام این است که «به بردگی گرفتن انسان آزاد حرام است». در روايتى از حضرت رسول(ص) آمده است: «شَرُّ النَّاسِ مَنْ باعَ النَّاس‏»؛ طبق اين حديث بدترين معاملات معامله انسان است. تدوین احکام برده داری فقط برای خدمت به برده های آن زمان و فراهم شدن زمینه آزادی آنها بود. لغو  پدیده گسترده ‏برده داری به یکباره مقدور و مصلحت نبود. اسلام برای لغو برده داری، «راه های برده گیری را محدود کرد»، «آزادسازی بردگان را کفاره گناهان قرار داد»، «ثواب بسیار زیادی برای آزادی برده قرار داد» و «قرادادهایی (مكاتبه) برای آزادی بردگان بین مالکان و برده ها ایجاد نمود». اسلام تنها در يك مورد و بنا به اقتضای شرایط آن روز اجازه برده گرفتن اسرای جنگی را داده است، که آن نيز جنبه الزامى نداشته است؛ در آن روز زندانى نبود كه بتوان اسيران جنگى را تا روشن شدن وضعشان در زندان نگهداشت، و مصلحت امنیتی نیز نبود همه اسیران را آزاد کنند، لذا راهى جز تقسيم كردن آنها در ميان خانواده ها و نگهدارى به صورت برده وجود نداشت.

امام علي(ع) در رابطه با حفظ اموالِ زکات به مأموران جمع آوری می فرماید: «حيواناتِ زكات را به غير از كسى كه به دينش اطمينان دارى و نسبت به اموال مسلمين دلسوز است، مسپار تا آن را به ولى مسلمين برساند، تنها كسانى را مأمور اين كار كن كه خيرخواه، مهربان، امين و حافظ باشند، سخت گير و اجحاف گر نباشند، حيوانات را خسته نكنند و به زحمت نيندازند سپس آنچه نزد تو جمع شده فوراً به سوى ما روانه كن تا آن را در مصارفى كه خدا امر كرده صرف كنيم». در ادامه درباره شتر و نوزادش و مقدار دوشيدن شير شتر، عدالت در سوار شدن بر آنها، مراعات شترِ خسته و زخمي و حيوانى كه سمّ او ساييده يا لنگ شده و غذا دادن و سيرآب كردن آنها دستوراتی مي دهد.

انسان ها از زمان هاي گذشته برای حیوانات احترام قائل بودند؛ اما در عصر حاضر دفاع از حیوانات مانند بسیاری از موضوعات دیگر رنگ سياسى به خود گرفته است. در اين ميان، اسلام به طور دقيق و ظريف و حساب شده به دفاع از حقوق حيوانات پرداخته است. پیامبر(ص) مي فرمايند: «براى چهارپايان بر صاحبان آنها حقوقي است؛ هنگامى كه به منزل رسيد و پياده شد اوّل آذوقه آنها را آماده كند و هر زمان كه از كنار آب بگذرد، آب را بر او عرضه كند و هرگز به صورتش تازيانه نزند؛ چرا كه او تسبيح و حمد خدا مى گويد و هرگز هنگام توقف بر پشت آن ننشيند مگر در هنگام جنگ و بيش از طاقتش چيزى بر آن بار نكند و بيش از توانائيش آن را راه نبرد».

مسأله آميختن حق و باطل، جزء سياست هاى مخرّب ظالمان و طاغيان است. آنها هميشه با پوشش هايى از حق و شعارهايى از عدالت و اصول انسانى كارهاى شيطانى خود را انجام مى دهند؛ چرا كه به خوبى مى دانند، باطل و ناحق به صورت خالص در هيچ جامعه اى خريدار ندارد، بنابراين چاره اى جز اين نيست كه گوشه هايى از مظاهر حق را با اباطيل خود بياميزند. امام علي(ع) در اين باره مي فرمايد: «فتنه جويان بخشى از حق را با بخشى از باطل مى آميزند و دامهاى شيطان را مى گسترانند تا توده هاى ساده انديش را به دام بيندازند!».

در اسلام برای «آزادی» حدودی ذکر شده که «عدالت» یکی از آن حدود است. یکی دیگر از حد و مرزهای آزادی از منظر اسلام «ربوبیت و مالکیت تکوینی» است؛ زیرا خداوند بر انسان سلطه دارد، در نتیجه همه تصرفات انسان مشروط به اذن خداوند است. حدّ دیگر آزادی، «قانون» است؛ لکن اسلام قانونی را معتبر می داند که مطابق با مصالح واقعی انسان ها باشد و این مصالح را کسی می داند و می شناسد و می تواند به طور صحیح آن را بیان کند که انسان را آفریده است.

انسانها برای برقراری نظم و رسیدن به سعادت، نیازمند تدوین حقوق و مقررات هستند. اما منبع این حقوق باید مشترک بین همه انسانها باشد. حال انسان می تواند این منبع مشترک را شناخته و بر اساس آن حقوق بشر را تدوین نماید؟ پاسخ منفی است؛ زیرا انسان ها طبیعتاً با یکدیگر اتحاد و هماهنمگی ندارند و آنچه سبب اشتراک میان آنها است اسباب و ابزارهای مادی است، که ماده، محور کثرت و اختلاف است و اتحاد. از سویی سخن گفتن از حقوق بشر بدون شناخت موضوع آن؛ یعنی انسان، شدنی نیست. لذا بشر در تدوین حقوق خود نقص دارد.

بر اساس ادله عقلی و آیات قرآن، حقوق بشر تنها باید از جانب خداوند متعال تدوین شود، زیرا قبل از تدوین حقوق بشر باید انسان و نیازهای او را بشناسیم، و این شناخت مستلزم اطلاعات کامل در ابعاد گوناگون حیات است. و تنها خداوند است که به همه این ابعاد آگاه است. همچنین خداوند در قرآن به کافران دستور می دهد که در شناخت قوانین خود به خدا پناه ببرند؛ زیرا خداوند دارای ولایتی همه جانبه نسبت به جهان است و اوست که بر هر کاری توانایی دارد، لذا حق اوست که برای هر موجودی مقرراتی تعیین نماید.

در اسلام انسان دارای حقوق خاصّی است؛ خداوند به واسطه کرامت، انسان را بر سایر موجودات برتری داده است. لذا احکام حقوقی مانند آزادی، امنیت و ... باید به گونه ای تفسیر شود که با کرامت وی سازگاری داشته باشد. انسان موجودی است خدا طلب، لذا احکام حقوقی باید با روح خداجوی انسان سازگاری داشته باشد ...