درست است كه خدا حكيم و مهربان است و آنچه به صلاح بندگان باشد، بى كم و كاست به آنها خواهد داد، ولى به همان دليل كه حكيم است، مواهب او نسبت مستقيمى با شايستگى‏ ها و لياقت هاى افراد دارد. دعا كنندگان واقعى ميزان اين شايستگى را در پرتو دعا بالا مى ‏برند و به همان نسبت سهم بيشترى از آن مواهب خواهند گرفت.

«تفسير به رأى» نه تنها به حكم روايات اسلامى ممنوع است؛ بلكه عقل و خِرَد نيز بر زشتى آن گواهى مى دهد. برخي از آفات و مفاسد تفسير به رأى عبارتند از: 1. ايجاد هرج و مرج در فهم آيات و احاديث. 2. تبديل برنامه هاى سعادت عمومى به ابزار سودجويى شخصى. 3. تبديل وسيله اصلاح اشتباهات فكرى مردم به عاملى براى تشديد اشتباهات. 4. فراهم نمودن دستاويزى براى افراد گمراه و گمراه كننده. 5. توليد اختلاف، و دامن زدن به سليقه هاى شخصى و فكرهاى انفرادى. 6. از ميان رفتن ارزش هاى اصيل كتاب و سنّت و محتواى واقعى آنها و ... .

ايمان، اعتقاد و هدف، به هر صورت كه باشد اثر آرام بخش خود را دارد، به انسان وزن مى دهد و زيان ها و از دست دادن سرمايه ها را توجيه مى كند و فقدان آنها يك نوع حالت بى وزنى روانى محسوب مي شود، در چنين حالتى انسان به خوبى احساس مى كند كه هيچ نوع تكيه گاهى ندارد و همچون كسى است كه در چاه عميق و بى انتهایی سقوط مى كند. حتی كمونيستها كه سر سخت ترين مخالفان ايمان مذهبى و عقيده به جهان ماوراى طبيعى هستند، نتوانسته اند اثر آرام بخشى ايمان به خدا را انكار كنند.

دلائلی برای اعتقاد به «سرنوشت» وجود دارد؛ مثلا این اعتقاد وسيله مؤثرى است براى تمام كسانى كه مى خواهند انسانها را به زنجير اسارت و بردگى بكشانند، براى آنها كه مى خواهند انسانها را استعمار كنند و مقاومت آنها را در هم بشكنند و از قيام و شورش و انقلاب آنها جلوگيرى كنند. یا اینكه توجيه بى دردسر و راحتى براى انواع شكست ها، كمبودها و غلط كاريهاست و به كمك آن مى توان گناه همه اينها را به گردن سرنوشت انداخت و خود را از همه مسؤليت ها و خطاها، به دور داشت و حتى وجدان خود را نيز قريب داد!

همه فلاسفه جهان به يك وجود ازلى ايمان دارند؛ وجودى كه نياز به خالق نداشته و هميشه بوده است، تفاوت در اين است كه ماده گرایان، علّت نخستين را فاقد علم و عقل مى دانند و براى آن جسميّت قائلند، امّا خداپرستان او را ورای مكان و زمان مى دانند و برايش جسميّت قائل نيستند؛ و اگر فرق ميان موجود حادث و ازلى، و ميان ممكن الوجود و واجب الوجود را دانستیم، می فهمیم موجود ممکن الوجود نياز به خالق دارد، و آن چه كه آفريده نیست آفريدگاری هم نخواهد داشت.

خدا باورینمی تواند زائیده جهل باشد چرا که:
1. فلاسفه الهى از قديم الايام براى اثبات خداوند به «عقل» و «علم» تمسّک نموده و به برهان هایی مثل «برهان نظم» تكيه مى كردند؛ بنابراين خداپرستان خدا را در لابه لاى بى نظمى‏ ها، استثنائات و حوادث مبهم و تاريک و جهل جستجو نمى كردند.
2. اعتقاد به وجود خدا به این معنا نیست که یک مبدأ به طور مستقيم پديده‏ ها را به وجود آورده باشد تا كشف هر علّت طبيعى با نفى دخالت خداوند مساوی باشد؛ يک فيلسوف الهى جهان را مجموعه اى از اسباب و علل حساب شده و خدا را «مسبّب الاسباب» مى داند.
3. بسیاری از انديشمندان بزرگ كه بيش از ديگران از علل پديده ها آگاه بوده و هستند، اعتقاد يقينى به وجود خداى حكيم داشته و دارند. پس چنان نيست كه «اعتقاد به خدا» ناشى از جهل باشد.

خدا باوری نمی تواند زائیده ترس باشد چرا که:
1. بر حقّانیّت وجود خدا ادله گوناگونی اقامه شده و گرایش بعضی از انسانها به دین با انگیزه ترس زيانى به اعتبار این ادله وارد نمی کند.
2. بسيارى از جامعه شناسان براى شناخت ريشه هاى مذهب، كار خود را از مطالعه مذاهب اقوام وحشى و نيمه وحشى شروع كرده اند؛ بدیهی است که چنین تحقیقی تا چه میزان انسان را به حقیقت می رساند؟!
3. اگر منشاء دین و اعتقاد به خدا ترس باشد، انسان های «ترسو» از همه دیندار تر و با ایمان تر خواهند بود؛ در حالی که اهل ایمان افرادی شجاع و بدور از خوف و ترس هستند.

فلاسفه مادى مى گویند: ما موجودى مستقل از ماده به نام روح سراغ نداریم. انسان دارای یک سلسله اعصاب و غده هاى بزاقى و مانند آن است که داراى فعالیت هاى فیزیکى و شیمیائى است و همین فعالیت هاى فیزیک وشیمیائى است که ما نام آن را پدیده هاى روحى و یا روح مى گذاریم. اما آنها نتیجه مى گیرند فعالیت هاى روحى ما با پیدایش مغز و دستگاه اعصاب موجود مى شوند و با مردن آن مى میرند. روح بدون بدن وجود مستقلی ندارد و از خواص جسم است و پس مادى است و جنبه ماوراى طبیعى ندارد و مشمول قوانین حاکم بر جسم است.

علاوه بر آیات قرآن و منابع حدیثی، دلائل عقلى حکم  به بطلان تناسخ می کند. اولا: بازگشت روح یک انسان کامل به بدن جنین، یک سیر کاملاً تکرارى و غیر عاقلانه است. ثانیا: همانطور که دو جسم با یکدیگر شبیه نیستند، دو روح نیز نمى توانند با هم شبیه باشند. لذا هر جسم تنها شایسته روحى است که با آن پرورش یافته و هر روحى شایسته جسم خویش است. عقیده تناسخ، گویا همه این حقایق را فراموش کرده و چنین مى پندارد که «روح» مسافرى است که گاهى در این منزل و گاهى در آن منزل رحل اقامت مى افکند.

رشته های تفکر مادی گری بر اصول زیر استوار است: ماده و آثار آن، تمام هستی را فراگرفته و هر حادثه ای در جهان، معلول علت مادی است و سرچشمه تغییر و تحول پدیده ها، ماده ازلی است و هستی بر حسب اتفاق به وجود آمده و هیچ طرح و نقشه ای در ساختمان و سازمان آن وجود ندارد. این اصول ریشه تمام افکار و عقاید مادی گرایان است.

اكثر فلاسفه جهان «حس» و «تجربه حسّى» را به عنوان يكى از منابع شناخت مى شناسند، هرچند در برابر آنها دو گروه از فلاسفه قرار دارند؛ 1- گروهی که حس را يگانه راه شناخت مى دانند و هرگونه منبع ديگرى را انکار می کنند. 2- گروهى كه حس و تجربه را به كلّى از كار انداخته اند و كمترين بهايى براى آن در معرفت قائل نيستند. اما آيات قرآن مجيد منحصر کردن منبع شناخت در هر کدام از «عقل» یا «حس» را قابل قبول نمی داند.