آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«تفسير به رأى» نه تنها به حكم روايات اسلامى ممنوع است؛ بلكه عقل و خِرَد نيز بر زشتى آن گواهى مى دهد. برخي از آفات و مفاسد تفسير به رأى عبارتند از: 1. ايجاد هرج و مرج در فهم آيات و احاديث. 2. تبديل برنامه هاى سعادت عمومى به ابزار سودجويى شخصى. 3. تبديل وسيله اصلاح اشتباهات فكرى مردم به عاملى براى تشديد اشتباهات. 4. فراهم نمودن دستاويزى براى افراد گمراه و گمراه كننده. 5. توليد اختلاف، و دامن زدن به سليقه هاى شخصى و فكرهاى انفرادى. 6. از ميان رفتن ارزش هاى اصيل كتاب و سنّت و محتواى واقعى آنها و ... .

«تفسير به رأى» نه تنها به حكم روايات اسلامى ممنوع است؛ بلكه عقل و خِرَد نيز گواهى بر زشتى آن مى دهد. اگر بنا شود هر كس مطابق سليقه و فكر خود مطلبى بينديشد سپس الفاظ قرآن و سنّت را بدون در نظر گرفتن قواعد ادبى، و ضوابط لغت آن تفسير كند، هرج و مرج شديدى در فهم معانى آيات قرآن و سنّت واقع مى شود، و در اين موقع آيات و كلماتى كه مى بايد رهبرى فكرى انسان ها را بدست گيرد، عملاً به صورت پيرو و وابسته و تابع در مى آيد، و به جاى اينكه روشنگر جامعه ها گردد، پشتيبان انحرافات فكرى و اخلاقى خواهد شد، و به جاى اينكه عامل وحدت شود، وسيله اى براى نفاق و پراكندگى مى گردد!
هر كس از گوشه اى بر مى خيزد و با فكر نارسايش ادعايى مى كند سپس براى توجيه ادعاهاى بى اساس خود آيات قرآن و رواياتى از پيشوايان بزرگ اسلام را مطرح كرده، و آنها را به وسيله تفسير به رأى بر مقصود خود تطبيق مى دهد، و مايه گمراهى افراد بى خبر مى گردد، حتى گاهى ممكن است يك آيه يا يك روايت معيّن را دو مُدّعى دروغين بر دو مطلب متضادّ حمل كنند، در حالى كه مفهوم اصلى آن، نه اين است و نه آن. خلاصه زيان ها و عواقب شوم رواج تفسير به رأى در ميان يك جمعيّت به قدرى زياد است كه مى توان آن را از خطرناك ترين كارها دانست.
از سویی اين موضوع منحصر به آيات قرآن و روايات نيست؛ بلكه اگر اين در گشوده شود تمام الفاظ و قوانين دنيا ارزش خود را از دست خواهند داد، و هر شخص فاسد و مفسد و يا نادانى آنها را به سود خود تفسير و تأويل خواهد كرد. به همين دليل مسئله تفسير به رأى در ميان مذاهب باطل و مدّعيان دروغين رواج كامل دارد؛ بلكه سرمايه اصلى آنها را تشكيل مى دهد. يك مطالعه اجمالى در كتاب هاى «فرقه ضالّه» و جمعى از متصوّفه، و ماترياليست هايى كه در زير نقاب مذهب سعى دارند اهداف مادّى خود را پياده كنند، ما را به اين حقيقت كاملا آشنا مى سازد كه چگونه تفسير به رأى دستاويزى براى همه آنها شده است. تأكيد و اهمّيّت زيادى كه در روايات اسلامى روى اين مسئله ديده مى شود تا آنجا است كه تفسير به رأى را مايه سقوط از اوج آسمان سعادت، و يا مايه سقوط در آتش دوزخ معرفى كرده اند همه به خاطر همين موضوع است. به طور خلاصه تفسير به رأى، زيان هاى زير را كه هر يك از ديگرى خطرناك تر است در بر دارد:
1. ايجاد هرج و مرج در فهم آيات و احاديث.
2. تبديل برنامه هاى سعادت عمومى به برنامه هاى سودجويى شخصى.
3. تبديل وسيله اصلاح اشتباهات فكرى مردم به عاملى براى تشديد اشتباهات.
4. فراهم نمودن دستاويزى براى افراد گمراه و گمراه كننده.
5. توليد نفاق، اختلاف، و دامن زدن به سليقه هاى شخصى و فكرهاى انفرادى.
6. فرود آمدن كتاب و سنّت از مقام رهبرى و قرار گرفتن در مقام يك پيرو.
7. از ميان رفتن ارزش هاى اصيل كتاب و سنّت و از بين رفتن محتواى واقعى آنها.
8. تطبيق قوانين آسمانى بر خواسته هاى انحرافى محيط هاى آلوده و تغيير و تبديل مفاهيم آنها با دگرگون شدن اين محيط ها.
9. از ارزش افتادن احاديث صحيح و جان گرفتن احاديث مجعول به خاطر اينكه گاهى دسته دوّم آمادگى بيشترى براى تفسير به رأى دارند.
10. سقوط مفاهيم نامحدود ابدى و جاودانى و تبديل شدن آنها به مفاهيم مبتذل و قرار گرفتن آنها در قالب هاى محدود و نارساى افكار انسان هاى كوتاه فكر.
و به هر حال هر قدر درباره ضررهاى تفسير به رأى و تحميل سليقه ها و افكار شخصى بر الفاظ كتاب و سنّت و آيات الهى و اخبار پيشوايان اسلام دقت كنيم زيان هاى تازه اى براى آنها كشف مى شود كه ما را به عمق تأكيداتى كه در روايات اسلامى در زمينه اجتناب و دورى از اين موضوع شده است آشناتر مى سازد. اينجاست كه بار ديگر به ياد گفتار اميرمؤمنان علي(علیه السلام) در «نهج البلاغه» مى افتيم كه از وراى اعصار و قرون فرياد مى زند كه: «گروهى از گمراهان نام عالِم بر خود گذاشته اند در حالى كه چنين نيستند، نادانى هايى را از افراد نادان گرفته و گمراهى هايى را از گمراهان، و بر سر راه مردم دام هايى از مكر و فريب و گفتار باطل نهاده، قرآن را بر آراى خود تطبيق دهند و حقّ را مطابق ميل خود تفسير مي كنند»... «افراد با ايمان آنها هستند كه در دوران هاى تاريك، اميال خود را عطف بر هدايت مى كنند (و تحت الشعاع آن قرار مى گيرند) هنگامى كه (گمراهان) هدايت را به ميل خود تفسير مى كنند، و رأى خود را بر قرآن عطف مى كنند به هنگامى كه (منحرفان) قرآن را بر رأى خود تطبيق نمايند».(1)