آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اسماعیلیه به شدت تناسخ را انکار کرده اند. تناسخ یعنى  روح پس از جدایى از بدن، به دنیا بازگشته و به بدن دیگری تعلّق بگیرد. بزرگان مذهب اسماعیلیه معتقدند؛ تناسخ رجوع به قهقرا است و امکان وقوع ندارد. زیرا نفس در حرکت استعلایی به رتبه عقلی رسیده و اگر دوباره با ماده یکی شود اصل معاد انکار می شود.

یکى از اتهاماتى که به اسماعیلیه زده شده است، تناسخ است. غزالى در «فضائح الباطنیه» تصریح کرده که اسماعیلیان قائل به تناسخ مى باشند. تناسخ که به معنى بازگشت روح بعد از جدایى از بدن، به دنیا و تعلق آن به یک بدن دیگر است، شدیداً از سوى اسماعیلیه مورد انکار قرار گرفته و آن را باطل مى دانند. در نگاه کرمانى و دیگر بزرگان اسماعیلى مذهب، تناسخ مثل رجوع قهقرایى است که محال بوده و امکان وقوعى ندارد. زیرا نفس که حرکت استعلایى دارد و به رتبه عقلى مى رسد، نمى تواند به رتبه حسى باز گردد و دوباره با ماده یکى شود و اگر این اتفاق بیفتد اصل معاد انکار شده است و حال آنکه معاد ثابت است و ثواب و جزاء در نشأه دیگر انجام مى گیرد. بنابراین نمى توان اسماعیلیه را از قائلان به تناسخ دانست. (1)، (2)