افعال اختيارى انسان؛ يكى از مسائل مورد بحث ميان «اشاعره» و «اهل عدل» است. «ابوالحسن اشعرى» مى گويد: «مقتضاى توحيد ربوبيّت آن است كه هر چه در عالَم هستى پديد آيد؛ از جمله افعال اختيارى انسان، با اراده خداوند انجام مى گيرد، و ...». لکن باید گفت: بی شك، اراده شخصى انسان در انجام افعال اختيارى وى نقش داشته و افعال انسان به خود وى منتسب می گردد و پيامدهاى آن، گردنْ گير خود اوست. و اين امر، از قضاياى وجدانى محسوب مى شود؛ يعنى روشن بودنِ آن ضرورى و بديهى است و نيازى به استدلال و اقامه برهان ندارد.

شفاعتى كه قرآن از آن دفاع مى كند شفاعتى است كه خط اصلى آن به «اذن خدا» بر مى گردد و تا او اجازه شفاعت ندهد كسى حق شفاعت ندارد؛ اما وهابيان - كه شفاعت «قرآن» را با شفاعت هاى شيطانى اطرافيان سلاطين اشتباه كرده اند - آن را انكار كرده و با اصل توحيد در تضادّ مى دانند در حقيقت آنها به پندارهاى خود در اين مسئله ايراد كرده اند نه به مسئله شفاعت قرآنى. بنابراين شفاعت در حقيقت يك نوع سببيّت براى نجات است، چه در امور تكويني و چه در امور تشريعي.

«زكات»، يكى از اركان مهم اسلام است و ترك آن از بزرگترين گناهان كبيره محسوب مى شود که در قرآن، هم رديف شرك و تكذيب معاد شمرده شده و اين عمل از اسباب سقوط در دوزخ است. قرآن مى فرمايد: «واى بر مشركان! همان ها كه زكات را ادا نمى كنند و نسبت به آخرت كافرند». زكات در ميان دستورات اسلام موقعيت خاصى دارد؛ زيرا پرداختن آن نشانه به رسميت شناختن حكومت اسلامى و ترك آن، غالباً نوعى طغيان و سركشى و قيام بر ضدّ حكومت است و مى دانيم قيام بر ضد حكومت اسلامى موجب كفر است.

از ديدگاه قرآن مرتكبان «قتل عمد» عذاب جاودانه دارند، آنجا كه مي فرمايد: «هركس فرد با ايمانى را از روى عمد به قتل برساند كيفر او دوزخ است، جاودانه در آن مى ماند و خداوند بر او غضب مى كند و او را از رحمتش دور مى سازد و عذاب عظيمى براى او آماده ساخته است». در اينجا چهار كيفر براى قاتلان معین شده است: 1. خلود در جهنّم. 2. غضب الهى. 3. لعن و دور ساختن از رحمت پروردگار. 4. آماده كردن عذاب عظيم براى آنان.

اين پندار كه دوزخیان پس از مدتی به عذاب جهنّم عادت می کنند با هيچ يك از آيات خلود و جاودانگى عذاب سازگار نيست؛ چراكه به تصريح بعضي از آيات قرآن هر زمان پوست هاى تن آنها از بين برود خداوند آنها را به پوست هاي نوينى تبديل مى كند تا عذاب الهى را بچشند! و اصولا تهديد به خلود در آتش، تهديد به عذاب دائم است و اگر مبدّل به نعمت جاودانى گردد ديگر تهديدآميز نيست.

قرآن شرائطي را براي «شفاعت كنندگان» يا «شفاعت شوندگان» در روز قيامت بيان كرده است؛ از جمله اینکه شهادت به حقّ بدهند، یعنی موحّد و يكتاپرست باشند و شفاعت شوندگان را به خوبى بشناسند و شفاعت را از روى علم و با دليل و برهان بگویند و ...

امام علي(ع) در خطبه 176 «نهج البلاغه»، «ظلم» را بر اساس مجازات آنها به سه دسته تقسیم كرده است: 1. ظلمی که هرگز بخشوده نخواهد شد، كه شرك به خدا است. 2. ظلمی که بخشوده می شود و بازخواست ندارد، مانند ستمی که بندگان با ارتکاب گناهان صغیره به خویشتن کرده اند. 3. ظلمی که بدون کیفر نخواهد بود، مانند ظلم بندگان به یکدیگر است که مجازات آن شدید است و تا صاحب حقّ از آن نگذرد، خداوند نمی بخشد.

سگ یک حیوان نجس العین است و خريد و فروش آن به جز سگ هاي نگهبان، مراقب گله و يا كاشف موادّ مخدّر و جنازه ها حرام است. «سگ اصحاب كهف» در سايه ارتباط با آن انسان هاي برگزيده اين گونه مقام و ارزش پيدا مى كند كه نامش در اين داستان چهار بار تكرار مى شود، حال اگر يك ضريح ارتباط با پيامبرى يا امام معصومى پيدا كند و به خاطر اين ارتباط داراى تقدّس شود كه مردم آن را ببوسند تعجّب دارد؟ خود وهابي ها جلد قرآن را كه از پوست گاو يا پلاستيك تهيه شده به خاطر ارزش همجوارى و همسايگى با «قرآن» مي بوسند؛ اما شيعيان و ديگر مسلمانان را از بوسيدن ضريح پيامبر(ص) و مانند آن نهى مى كنند.

انبياء الهى(ع) دو نوع مبارزه مشترك و اختصاصي داشته اند: 1. مبارزه مشترك همه انبياء با «شرک و بت پرستی». 2. مبارزه اختصاصي انبياء با «انحرافات اختصاصى» قوم و جمعيّت شان. مانند مبارزه اختصاصي حضرت شعیب(ع) با کم فروشی، حضرت لوط(ع) با مسائل شهوانی و همجنس بازی و حضرت موسی(ع) با استکبار فرعون.

«قرآن» درباره پاداش آنان كه در راه خدا هجرت و جهاد مي كنند مى فرمايد: «آنها كه ايمان آوردند و هجرت كردند و در راه خدا با اموال و جان هايشان جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها رستگارانند * پروردگارشان آنها را به رحمت خود و خشنودى [خويش] و باغ هاى بهشتى كه نعمت هاى جاودانه دارد بشارت مى دهد». در اين آيه سه پاداش در نظر گرفته شده است: «رحمت الهى»، «خشنودى خدا» و «باغ هاى پر نعمت بهشت». ايمان، سبب آمرزش گناهان، هجرت، موجب جلب رضايت حقّ و جهاد با اموال و انفس، سبب بهره مندى از باغ هاى پر نعمت بهشت است.