آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در ارتباط با اعمال بندگان و نزدیک بودن مرگ، می فرماید: «هر كس تقوا داشته باشد كارهاى نيك او ظاهر مى شود، پس فرصت را غنيمت شمرده و براى بهشت جاويدان عمل شايسته انجام دهيد». در واقع اعمال صالح، كليد بهشت است که از تقوا بر مى خيزد. سپس مى فرمايد: «دنيا گذرگاهی است تا توشه آخرت برگيريد». اما مادى گرایان دنيا را هدف نهايى دانسته و از آخرت غافلند. آنگاه مى فرمايد: «آماده باشيد و مركبها را براى کوچ آماده كنيد». در واقع فرصت اندک و زمان كوچ نامعلوم است، پس همگان بايد آماده باشند.

امام علی(عليه السلام) بعد از مقدمات حساب شده اى كه در آغاز و بخش ميانه خطبه 132 نهج البلاغه در مورد علم و آگاهى خداوند نسبت به همه چيز مخصوصاً نسبت به اعمال و نيّات بندگان، و همچنين نزديك بودن مرگ و عبرت انگيز بودن سرگذشت پيشينيان، بيان فرمود، چنين نتيجه گيرى کرده و مى فرمايد: (بنابراين هر كس تقوا را در كانون قلب خويش قرار دهد كارهاى نيك او ظاهر مى شود، و عملش به پيروزى مى رسد)؛ «فَمَنْ أَشْعَرَ التَّقْوَى قَلْبَهُ بَرَّزَ(1)مَهَلُهُ(2)وَ فَازَ عَمَلُهُ».
روشن است اگر تقواى الهى در اعماق دل انسان ريشه بدواند، شاخ و برگ و ميوه هايش از دست و زبان و چشم و گوش او ظاهر مى شود، چرا كه تقوا همان حالت خدا ترسى درون است كه انگيزه اى است نيرومند براى اعمال نيك و عامل بازدارنده اى است در برابر گناه.
سپس مى فرماید: (پس براى تحصيل تقوا فرصت را غنيمت شمريد و براى بهشت جاويدان عمل شايسته آن را انجام دهيد)؛ «فَاهْتَبِلُوا هَبَلَهَا(3)وَ اعْمَلُوا لِلْجَنَّةِ عَمَلَهَا».
اشاره به اين كه؛ بهشت و سعادت را رايگان به كسى نمى دهند، و با گمان و پندار و ادعاهاى تو خالى حاصل به دست نمى آيد، كليد بهشت همان اعمال صالح است و اعمال صالح از تقوا بر مى خيزد.
و در ادامه، با اشاره به وضع دنيا و آخرت و موقعيت هر كدام از اين دو گروه مى فرمايد: (بدانيد دنيا به عنوان اقامتگاه هميشگى شما خلق نشده، بلكه به عنوان گذرگاه شما آفريده شده است تا از آن زاد و توشه اعمال صالح براى سراى جاودانى برگيريد)؛ «فَإِنَّ الدُّنْيَا لَمْ تُخْلَقْ لَكُمْ دَارَ مُقَامٍ، بَلْ خُلِقَتْ لَكُمْ مَجَازاً لِتَزَوَّدُوا مِنْهَا الأَعْمَالَ إلَى دَارِ الْقَرَارِ».
جهان بينى اسلامى كه بارها در قرآن و در نهج البلاغه آمده است دنيا را يك گذرگاه، يك پل، يك ميدان تمرين، و سرانجام يك بازار تجارت و مقدمه اى براى آخرت كه جايگاه اصلى انسان است معرفى مى كند، و اگر با اين ديدگاه به دنيا بنگريم همه چيز در نظر ما رنگ ديگرى به خود مى گيرد و ما را از آلودگى به گناه و ظلم و ستم باز مى دارد و به سوى نيكيها دعوت مى كند.
ولى پيروان مكتب هاى مادى كه دنيا و مواهب آن را هدف نهايى خود مى پندارند و از سراى آخرت به كلى غافلند، آلودگى به گناهان و كشمكشهاى پايان ناپذير براى جلب اموال و دست آوردن مقامات ظاهرى در انتظار آنهاست، هرگز آتش جنگ در ميانشان فروكش نمى كند و درگيريها در ميان آنان پايان نمى پذيرد.
و در آخرين جمله اين خطبه در يك نتيجه گيرى كوتاه و زيبا و پر معنا مى فرمايد: (اكنون كه چنين است، به سرعت آماده كوچ كردن از آن باشيد و مركبها را براى ترك دنيا آماده كنيد)؛ «فَكُونُوا مِنْهَا عَلَى أَوْفَاز(4)وَ قَرِّبُوا الظُّهُورَ لِلزِّيَالِ(5)».
اشاره به اين كه؛ وقت بسيار تنگ است و موانع فراوان، و زمان كوچ كردن كاملاً نامعلوم است، نه تنها پيران كه جوانان نيز بايد هميشه به حالت آماده باش، باشند. چه بسيار پدران پير و رنجور و ناتوان ماندند و جوانان سالم و نيرومند رفتند.(6)