آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

زمان آغاز قیامت، یکی از موضوعاتی است که مردم در ارتباط با آن از پیامبر(ص) سؤال می کردند. قرآن در این باره می فرماید: «از تو درباره زمان رستاخيز سؤال مى كنند، که كى فرا مى رسد؟ بگو: علمش فقط نزد پروردگار من است». بر اساس آیات قرآن آغاز قيامت تدريجى نيست، بلكه همانند زلزله ناگهانى می باشد؛ این آیات به مخاطبان خود می فهماند که همواره آماده مرگ باشند، چرا كه اگر قيامت آغاز شود، هیچ مهلتی برای توبه به انسان داده نمی شود.

آيه شريفه 187 سوره اعراف یکی دیگر از پرسش و پاسخ های قرآن است، كه پيرامون زمان شروع قيامت سخن مى گويد. به اين آيه توجّه كنيد: «يَسْئَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّى لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ ثَقُلَتْ فِى السَّماوَاتِ وَالاْرْضِ لاَ تَأْتِيكُمْ إِلاَّ بَغْتَةً يَسْئَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِىٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ»؛ (از تو درباره زمان رستاخيز سؤال مى كنند، كى فرا مى رسد؟ بگو: علمش فقط نزد پروردگار من است؛ و جز او [نمى تواند] وقت آن را آشكار سازد؛ [و آن حتّى] در آسمانها و زمين، سنگين [و بسيار پراهميّت] است، و جز بطور ناگهانى، به سراغ شما نمى آيد [باز] از تو سؤال مى كنند، چنان كه گويى تو از زمان وقوع آن باخبرى؛ بگو: علمش تنها نزد خداست؛ ولى بيشتر مردم نمى دانند).
تكرار اين سؤال و هدف از آن
سؤال از «زمان وقوع قيامت» سه بار در قرآن مجيد تكرار شده است؛ دو بار در آيه مورد بحث، و يك بار در آيه شريفه 42 سوره نازعات. از اين آیات استفاده مى شود كه مردم سوالات بسیاری را در این رابطه از پيامبر(صلى الله عليه وآله) می پرسیدند. ولى هدف سؤال كنندگان چه بوده است؟ آيا واقعاً به دنبال فهم مطلبى بوده، و قصد داشتند چيزى به معلومات خود بيفزايند، يا هدف آنها اغراض فاسد و ناشايستى بوده است؟ از شأن نزول آيه مورد بحث استفاده مى شود كه گزينه دوّم صحيح است. به شأن نزول آيه توجّه فرماييد تا مطلب روشن شود:
مفسرین در شأن نزول این آیه می گویند: جمعى از مشركان عرب (عاص بن وائل، نضر بن حارث و عقبة ابن ابى معيط) براى دستيابى به روشهاى جديد مبارزه با پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) به ملاقات علما و دانشمندان شهر نجران، كه در نزديكى مكّه قرار داشت، رفته و از آنها پرسيدند: «چه كنيم كه پيامبر اسلام را در ميان پيروانش بى اعتبار سازيم؟ لطفاً سؤالات سخت و مشكلى براى ما طرح كنيد تا از او بپرسيم و نتواند جواب دهد و بدين وسيله ضايع گردد!».
آنها در جواب گفتند: «يكى از پيچيده ترين مسائل، زمان شروع قيامت است. شما مى توانيد با طرح اين سؤال به مقصود خود برسيد؛ زيرا اگر مدّعى شود كه زمان آن را مى داند دروغگوست؛ چرا كه خداوند هيچ فرشته مقرّب، و پيامبرى را از آن آگاه نكرده است». آنها بازگشتند و با طرح اين سؤال قصد ضايع كردن پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) را داشتند. اينجا بود كه آيه شريفه فوق نازل شد، و پاسخ داد كه زمان شروع قيامت از امورى است كه جز خداوند هيچ كس، حتّى پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)، از آن آگاهى ندارد.(1)
1. قيامت سنگين و پر اضطراب است
نكته اوّل اين كه قيامت امر ساده اى نيست، بلكه امرى سنگين و پراضطراب است. همه چيز در آستانه آغاز قيامت بر هم مى ريزد. حتّى كوههاى سنگين سر به فلك كشيده با تمام عظمتى كه دارند از جا كنده شده و آن قدر در فضا به هم مى خورند كه تبديل به گرد و غبار مى شوند. درياها آتش مى گيرد. زلزله هاى شديد همه چيز را به هم ريخته، و همه جا را زير و رو مى كند. همه از وحشت مى ميرند، و بدين سان دنيا به پايان مى رسد.
2. قيامت ناگهانى است
آغاز قيامت تدريجى نيست، بلكه به طور ناگهانى و بدون خبر قبلى اتّفاق مى افتد. قيامت را مى توان به زلزله اى تشبيه كرد كه ناگهان رخ مى دهد و جان هزاران انسان را مى گيرد. زلزله بم 12 ثانيه طول كشيد، امّا در اين مدّت كوتاه جان دهها هزار انسان را گرفت، و هزاران ساختمان و بناى كهن را که بعضاً بيش از صد سال قدمت داشت ويران كرد، به گونه اى كه پس از زلزله، انسان باور نمى كرد زمانى در آن مكان حيات و زندگانى جريان داشته است!
پيام آيه شريفه به همه مخاطبانش اين است كه اوّلاً: از چيزهايى كه نفعى براى شما ندارد سؤال نكنيد. ثانياً: همواره آماده مرگ باشيد. چرا كه اگر قيامت آغاز شود به هيچ وجه مهلت انجام كارى به انسان داده نمی شود. از این رو اكنون كه مجال و فرصت هست باید به اصلاح اعمال پرداخت، و با توبه از گناهان و با اعمال صالح، گذشته را جبران نماییم، اگر حقّى از مردم به گردن داريم آن را به صاحبانش رسانيده، و از آنان حلاليّت بطلبیم، حقوق شرعيّه همانند نماز و روزه هاى قضا را بجا آوریم و در انجام كفّاره و نذر و عهدى که بر ذمّه داریم كوتاهى نكنیم. آرى زمان زلزله مشخّص نيست، و هنگامى كه شروع شود هيچ فرصتى به تو نمى دهد. پس قبل از آغاز زلزله خانه ات را با اصول فنّى بساز، و آن را مقاوم سازى كن، تا در زمان زلزله در امنیت باشى!(2)