اولا: ذات الهی اقتضای آفریدن را دارد و هر چیزی که اقتضای وجود و هستی یافتن را داشته باشد از سوی خدا فیض وجود را دریافت می کند. این لطف و تفضل خداوند است و همین که طفلی توانسته حتی برای مدّت کوتاهی پای بر عرصه وجود بنهد، مشمول لطف و تفضل خدا بوده است. لذا منطقی نیست که کسی به ذات خداوند اعتراض کند که چرا عطا و تفضلش را از آفرینش چنین کودکی دریغ نکرده است!
ثانیا: این گونه نیست که دست خداوند مستقیما و بدون طی کردن نظام اسباب و علل، گریبان آن طفل را بگیرد و در حالی که کاملا سالم است، در آغوش مرگ اندازد. بنابراین باید سراغ آن نظام های علی و معلولی رفت و دید که بشر چگونه و با کدام انتخاب های نادرست موجب پدید آمدن کاستی ها و عوارض و امراض در زندگی کودکانش شده و آنها را به ورطه مرگ کشانده است؟
ثالثا: خداوند مالک و صاحب اصلی همه پدیده هاست و اگر آدمی با چنین دیدگاهی به جهان و پدیده های آن بنگرد، خالق آن را مالک اصلی همه چیز می داند و کمتر به چنین رنج هایی که در فرض سؤال طرح شده گرفتار می آید. چنین انسانی در مقام پدر یا مادر خواهد دانست که فرزند مال آنها نبوده است؛ خدا امانتی را به آنها داده و در روزی خاص بازستانده است.

واژه «هادى» از ماده «هدايت» در اصل به معنى راهنمائى توأم با لطف است. اين واژه هنگامى كه به عنوان يكى از صفات افعال الهى به كار مى رود به مسأله راهبرى او در تمام شئون حيات مادى و معنوى، ظاهرى و باطنى و تكوينى و تشريعى اشاره دارد. خدایی كه امواج هدايتش سراسر عالم وجود را در برگرفته و اگر لحظه اى از هدايت هاى تكوينى و تشريعى او دور بمانيم گمراه و نابود مى شويم.

حقیقت «توكّل» سپردن كارها به خدا و اعتماد قلبی بر لطف اوست. از تعبيراتي كه روايات درباره «توکّل» به كار برده اند استفاده می شود که روح توکّل يعنى بريدن از مخلوق و پيوستن به خالق و آن كس كه داراى اين روحيّه نباشد به حقيقت توكّل نايل نشده است. در واقع توكّل مفهوم بسيار ظريف و دقيقى دارد كه در عين توجّه به عالم اسباب انسان را از غرق شدن در آن و دل بستن به غير خدا و آلودگى به شرك باز مى‏ دارد.

درست است كه وجود امام لطف است؛ اما در هر زمان بيش از يك امام نبايد باشد؛ چون امام حق سلطه داشته و مى تواند اعمال تصرف كند و اين با فرض تعدد منجر به فساد عالم خواهد شد. علاوه بر اینکه وجود امام لطف خداوند است و در تحقق این لطف احتياج به افراد متعدد در هر منطقه نيست؛ بلکه آنچه در هر منطقه به آن نياز است وجود عالم به دين است.

خدایی که همه موجودات و از جمله انسان ها را خلق کرده است بالاترين مرتبه محبّت و مهرورزى را نسبت به آنها دارد و همين لطف و مهربانى به انسان بلكه همه موجودات، عامل خلقت آنان و گستردن نظام هستى شده است. در آیات و احادیث زیادی، شدت محبت خداوند به مخلوقاتش از محبت مادر نسبت به فرزندش بیشتر دانسته شده است. برخی از افکار منفی، از جمله فریب های شیطان برای افسرده کردن و ناامید ساختن انسان نسبت به خداوند متعال است تا احساس کند خدا او را فراموش کرده و تنها گذاشته است!

«لطيف» از ماده «لطف» به معنى كار ظريف، باريك و مهر و محبت است و به موجودات كوچك و نرم، حركت هاى ظريف و امورى كه با حواسّ انسان درك نمى شود نيز اطلاق مى گردد. اين وصف در مورد خداوند به معنى رفق و مداراى او نسبت به بندگان و توفيق و نگهدارى آنها از خطرات و مشكلات است. پيام تربيتى اين واژه اين است كه از يك طرف انسان را در مشكلات به الطاف خفيّه و جليّه خدا اميدوار مى كند و از سوى ديگر آنها را به لطف و مرحمت نسبت به يكديگر دعوت مى كند و از سوى سوم به انديشه در مخلوقاتِ ظريف خداوند وا مى دارد.

خداوند هر گروهى را به نوعى مورد آزمایش قرار می دهد؛ گروهی را با فقر و محرومیت، گروهی را با مصیبت ها، درد و رنج ها و... . اشتباه بزرگ این است که گمان کنیم با اظهار ایمان، در صف مؤمنان قرار مى گیریم، زیرا ایمان افراد در همین لحظات مشخص مى شود. امام علی(ع) در این رابطه می فرمایند: «سوگند به خداوند، به شدت مورد آزمایش قرار مى گیرید، و غربال مى شوید، و همانند محتویات یک دیگ به هنگام جوشش، زیر و رو خواهید شد». در واقع براى پیروزى در آزمون هاى الهی، راهی جز تکیه بر لطف خداوند و تلاش مستمر وجود ندارد.

علما و متکلمین شیعه راجع به عصمت معصومین اعتقاد دارند: این خود معصوم است که نفسش را به طرف طاعت تحریک کرده و از هر معصیتى باز مى دارد، نه این که از جانب خداوند یا دیگرى مجبور به انجام دادن این کار باشد.

بر اساس توحيد افعالي، هيچ احسان و لطفي از غير خداي سبحان متصور نيست: «و ما بكم من نعمة فمن الله»ليكن مؤمنان الهي مظاهر فضل خداوندند، لذا سپاس از آنان همانا حمد ولي ‏نعمتي است كه در مقام فعل در كسوت آنان ظهور كرده است و از اين جهت است كه صاحب مقام محمود فرمود: «شكر خدا را بجا نياورده است آن كه از مردم [درقبال انعامشان] تشكر نكند».

«توکّل» در روایات اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار است که به نمونه هایی از آن اشاره می شود: كسى كه دوست دارد قوى ‏ترين مردم باشد بر خدا توكّل كند، حقيقت يقين در توكّل است، توانگرى و عزّت پيوسته در حركتند هنگامى كه به محلّ توكّل برسند آنجا را وطن خود انتخاب مى‏ كنند، كسى كه بر خدا توكّل كند مشكلات در برابر او خاضع و اسباب براى او سهل و آسان مى‏ گردد و كسى كه توكّل بر خدا كند شبهات براى او روشن مى‏ شود.