آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

از ديدگاه قرآن مرتكبان «قتل عمد» عذاب جاودانه دارند، آنجا كه مي فرمايد: «هركس فرد با ايمانى را از روى عمد به قتل برساند كيفر او دوزخ است، جاودانه در آن مى ماند و خداوند بر او غضب مى كند و او را از رحمتش دور مى سازد و عذاب عظيمى براى او آماده ساخته است». در اينجا چهار كيفر براى قاتلان معین شده است: 1. خلود در جهنّم. 2. غضب الهى. 3. لعن و دور ساختن از رحمت پروردگار. 4. آماده كردن عذاب عظيم براى آنان.

از آيات «قرآن مجيد» استفاده مى شود كه مرتكبان قتل عمد، عذابِ جاودانه دارند، چنانكه در آيه 93 سوره «نساء» مى خوانيم: «وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزائُهُ جَهَنَّمَ خَالِداً فِيهَا وَ غَضِبَ الله عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ اَعَدَّ لَهُ عَذَاباً عَظِيماً»؛ (هركس فرد با ايمانى را از روى عمد به قتل برساند كيفر او دوزخ است، جاودانه در آن مى ماند و خداوند بر او غضب مى كند و او را از رحمتش دور مى سازد و عذاب عظيمى براى او آماده ساخته است).

در اينجا چهار كيفر براى قاتلان عمد بيان شده است: 1. خلود در جهنّم. 2. غضب الهى. 3. لعن و دور ساختن از رحمت پروردگار. 4. آماده كردن عذاب عظيم براى آنان.

سؤال اين است كه آيا اين كيفرها تنها در صورتى است كه در مقام توبه و جبران بر نيايند يا به هر حال دامان آنها را مى گيرد؟ احتمال دوّم بسيار بعيد به نظر مى رسد؛ چرا كه حتى شرك كه بالاترين گناهان است با توبه برطرف مى شود و مشركان با پذيرش اسلام بخشوده خواهند شد چگونه مى توان باور كرد كه قتل نفس از آن هم بالاتر باشد؟ بعلاوه در تاريخ اسلام آمده است كه پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) از قاتل حمزة بن عبد المطلب كه نامش «وحشى» بود گذشت نمود و توبه او را پذيرفت، بسيارى ديگر از مسلمانان نيز قاتلان پدران و فرزندان و برادران خود را بعد از اسلام آوردن و توبه كردن پذيرفتند. البته مسلم است كه توبه از چنين گناه عظيمى كار ساده اى نيست و تنها با گفتن استغفار مسئله تمام نمى شود؛ بلكه باید يا تسليم قصاص شود و يا اولياء مقتول را به وسيله ديه و غير آن راضى كند و با اعمال آينده، گذشته را جبران نمايد.

در حديثى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم كه فرمود: «لَزَوَالُ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا اَهْوَنُ عَلَى اللهِ مِنْ قَتْلِ مُؤْمِنٍ وَ لَوْ اَنَّ اَهْلَ سَمَاوَاتِهِ وَ اَهْلَ اَرْضِهِ اِشْتَرَكُوا فِي دَمِ مُؤْمِنٍ لَاَدْخَلَهُمُ اللهُ تَعَالَي النَّارَ»(1)؛ (نابودى دنيا و آنچه در آن است نزد خدا آسان تر است از كشتن مؤمنى و اگر اهل آسمان ها و اهل زمين در ريختن خون فرد با ايمانى شركت داشته باشند خداوند همه را در آتش داخل مى كند).

در اينكه چگونه ممكن است قاتل عمد، خلود در آتش دوزخ داشته باشد با اينكه تنها كافرانند كه مخلّد در آتشند؟ مفسّران پاسخ هاى گوناگونى گفته اند:

گاه گفته شده: چنين افرادى موفق به توبه نمى شوند يا كمتر موفق به توبه مى شوند، آنها در آخر عمر بى ايمان از دنيا مى روند و به همين جهت مستحقِّ خلود در دوزخ مى شوند.

و گاه گفته اند: اين، كيفر كسانى است كه قتل عمد را از روى انكارِ تحريم آن انجام دهند، خود اين امر موجب كفر است، و گاه گفته شده كه: خلود در اينجا به معناى مدّت طولانى است نه جاودانگى عذاب.

تفسير اوّل و دوم مناسب تر به نظر مى رسد.(2)