آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«قرآن» درباره پاداش آنان كه در راه خدا هجرت و جهاد مي كنند مى فرمايد: «آنها كه ايمان آوردند و هجرت كردند و در راه خدا با اموال و جان هايشان جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها رستگارانند * پروردگارشان آنها را به رحمت خود و خشنودى [خويش] و باغ هاى بهشتى كه نعمت هاى جاودانه دارد بشارت مى دهد». در اين آيه سه پاداش در نظر گرفته شده است: «رحمت الهى»، «خشنودى خدا» و «باغ هاى پر نعمت بهشت». ايمان، سبب آمرزش گناهان، هجرت، موجب جلب رضايت حقّ و جهاد با اموال و انفس، سبب بهره مندى از باغ هاى پر نعمت بهشت است.

هجرت به معناى دورى از كانون كفر و شرك و ظلم و گناه در بسيارى از موارد تنها راه حلّ مشكلات مؤمنان و نيكان و پاكان است، آنها با دور شدن از چنين محيطى خود را مى سازند و جمعيت خويش را آماده مى كنند و جذب نيرو مى نمايند تا براى جهاد و هجوم بر سردمداران شرك و ظلم آماده تر گردند.
اين همان كارى بود كه مسلمانان دو بار آن را انجام دادند: «هجرت خصوصى» گروهى از مسلمين از مكّه به حبشه و «هجرت عمومى» مسلمانان از مكّه به مدينه سرفصل جديدى در تاريخ اسلام شد.
بديهى است ترك خانه و كاشانه و بستگان و دوستان، وطن مورد علاقه، كار بسيار مشكلى است و مشكل ديگر، آماده شدن براى جهاد و هجوم بر كانون كفر و فساد و لذا «قرآن مجيد» مهاجران را با صراحت به نعمت هاى جاويدان بهشتى بشارت داده است، در آيات 20 تا 22 سوره «توبه» مى فرمايد: (آنها كه ايمان آوردند و هجرت كردند و در راه خدا با اموال و جان هايشان جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها رستگارانند * پروردگارشان آنها را به رحمت از سوى خود و خشنودى [خويش] و باغ هاى بهشتى كه در آن نعمت هاى جاودانه است بشارت مى دهد)؛ «اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ هَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا فِي سَبِيلِ الله بِاَمْوالِهِمْ وَ اَنْفُسِهِمْ اَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ الله وَ اُولئكَ هُمُ الْفائَزُونَ * يُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَةٍ مِنْهُ وَ رِضْوانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِيهَا نَعِيمٌ مُقِيمٌ».(1)
در اين آيه، سخن از كسانى در ميان است كه داراى سه وصف «ايمان»، «هجرت» و «جهاد» هستند (البته هر يك از اين سه وصف، رابطه علّت و معلولى با وصف ديگر دارد، ايمانِ آنها سبب هجرت شد و هجرتِ آنها مقدمه اى بر جهاد بود) و پاداش آنها نيز سه چيز قرار داده شده است: «رحمت الهى»، «خشنودى او» و «باغ هاى پر نعمت بهشت» به اين ترتيب در برابر هر كار نيكى پاداشى عظيم به آنها داده مى شود. ايمان، سبب آمرزش گناهان مى گردد و هجرت، موجب جلب رضايت حقّ و جهاد با اموال و انفس سبب بهره مندى از باغ هاى پر نعمت بهشت است.
در ميان مفسّران معروف است كه: «شيبه و عباس هر كدام بر ديگرى تفاخر مى كردند، يكى مى گفت: من كليددار خانه كعبه و آباد كننده مسجد الحرامم!، و ديگرى مى گفت: منصب «سقاية الحاج»؛ (آب رساندن به زوار خانه خدا) بر عهده من است! حضرت علي(عليه السلام) فرمود: افتخار من در اين است كه ايمان آورده ام و هجرت و جهاد كرده ام! آيه فوق نازل شد و برترى حضرت علي(ع) را بر همه آنها بيان كرد».(2)
مفسّران در اينجا بحث هاى فراوانى دارند كه چگونه «قرآن مجيد» درجه مؤمنانِ مهاجرِ مجاهد را برتر از غير مؤمنان شمرده است؟؛ در حالى كه غير مؤمنان اصلا درجه اى ندارند؛ ولى در يك پاسخ كوتاه مى توان گفت: اولا در مورد صفات تفضيلى بسيار مى شود كه در طرف مقابل اصلا فضيلتى نيست، مانند «وَ لَعَبْدٌ مُؤمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ»(3)؛ (بنده با ايمان از بت پرست بهتر است) و امثال اين تعبير در «قرآن» و روايات و كلمات روزمرّه فراوان ديده مى شود.
از اين گذشته نفس عمل آبرسانى به حجّاج و آباد كردن مسجد الحرام كار با فضيلتى است از هركس كه سر بزند، منتهی اگر انجام دهندگان، كافر و بى ايمان باشند اعمال نيكِ آنها حبط و بى اثر مى شود.(4)