امام علی(ع) با مخالفت از حضور عمر در میدان نبرد، می فرماید: «زمامدار مانند رشته است كه مهره ها را جمع مى كند و اگر رشته از هم بگسلد، مهره ها پراكنده شده، به گونه اى كه ديگر نمی توان همه را جمع كرد». سپس در مقام علت به عمر مى فرمايد: «اگر شخصاً خارج شوى، ممكن است اعرابِ منافق از فرمانت سرپیچی کنند، و عجم ها نیز با دیدنت مى گويند اساس عرب اين است، و اگر آن را قطع كنيد راحت خواهيد شد، اين تفكّر، آنها را در مبارزه با تو حريص تر مى كند». با اين توصيه، عمر از رفتن به ميدان نبرد منصرف شد.

گراميداشت ياد شهيدان نه فقط عبادتى بزرگ و دليل بر حق شناسى است، بلكه براى تقويت روحيّه ديگران نیز اثرات مهمّى دارد. سخنان امام على(ع) پس از شهادت محمد بن ابی بکر (والی مصر) می تواند در اين مورد بهترين سرمشق باشد. امام(ع)، در نامه اى كه به «عبداللّه بن عباس» نوشت، چنين فرمود: «محمّد بن ابى بكر كه رحمت خدا بر او باد شهيد شده، من اين مصيبت بزرگ را به خاطر خدا تحمّل مى كنم و اجر آن را از خدا مى طلبم! او براى من فرزندى خيرخواه، فرماندارى تلاشگر، شمشيرى برنده، و ستونى محكم و بازدارنده بود ... ».

وظيفه هر مدير و فرمانده اين است كه از این افراد تشويق به عمل آورد: آنها كه وظائف خود را به خوبى انجام مى دهند، یا در مقاطع خاصى ايثار و فداكارى می کنند، یا در غياب مدير نیز برنامه ها را دقيقاً اجرا مى كنند، یا براى پيشرفت تشكيلات دست به ابتكار خاصى زده اند، یا خطر مهمى را از تشكيلات دفع كرده اند یا توطئه ای را كشف و خنثى کرده اند و ...

«ايمان به هدف» براى يك مدير در هر تشكيلات، نخستين و مهمترين شرط موفّقيّت است، و اصولاً عشق به كار و تلاش توأم با دلسوزى، بدون چنين ايمانى صورت نخواهد گرفت. البتّه در نظامهاى مكتبى، ايمان به هدف مساوى است با ايمان به مكتب که بهترین نمونه آن را قرآن درباره پيامبر(ص) مى گويد: «پيامبر به آنچه از سوى خدا نازل شده ايمان آورده است». این ایمان موجب شده بود که ایشان برای پیاده کردن آیین اسلام تلاش وصف ناپذیری داشته باشد و بنابه فرموده قرآن، گاه از عدم ایمان مردم مى خواست قالب تهی کند.

در مبانی اسلامی هر یک از کارکنان دولتی باید امانتدار و توانمند باشند و مدير و فرمانده به حكم اين كه از رده هاى بالاى كاركنان هستند، بايد هر دو را در حدّ عالى دارا باشند. بدون شك «قوّت» در اينجا تنها به معنى نيروى جسمانى نيست؛ بلكه، هر گونه توانائى در مديريّت را به تناسب نوع كار، شامل مى شود. «امانت» نيز منحصر به امين بودن در حفظ اموال نيست؛ هر پست و مقامى نيز مصداقى از مفهوم وسيع «امانت» است، و اسرار هر تشكيلات نيز امانت آن تشكيلات است كه بايد در حفظ آن كوشيد.

هيچ كس نمى تواند مدير و يا فرمانده خوبى باشد مگر اينكه به كار خود عشق بورزد. آنها كه به برنامه هاى خود به عنوان يك «مسؤوليّت ادارى» می نگرند، به دايه اى مى مانند كه در برابر گرفتن مزد، مسؤوليّت نگهداری از كودكى را به عهده گرفته، ولى آنها كه به كار خود عشق مى ورزند همچون مادرند. بنابراین بايد پيش از ایجاد انگیزه در افراد تحت مديريّت، در خود مسئولان ايجاد انگيزه نمود؛ و مى دانيم مؤثّرترين انگيزه ها «عشق» است، و عشقى كه از ايمان مكتبى سرچشمه مى گيرد از همه برتر و عميق تر و سازنده تر است.

«بُسر بن اَرطاة» فرمانده لشکر معاویه و مردى سنگدل، خشن و خونخوار بود که به دستور معاویه برای سرکوب شورش اهل یمن به آنجا رفت و با شیعیان با خشونت تمام برخورد کرده مخالفین معاویه را به قتل می رساند. قبل از آن، در مدینه خانه هاى بسیارى را سوزاند. سپس به مکه و نجران رفت و در این ماجرا سى هزار نفر را به قتل رساند و گروهى را به آتش کشید و سوزاند. على(ع) بُسر را نفرین کرد؛ چیزى نگذشت که او جنون پیدا کرد و پیوسته هذیان مى گفت و در آخر عمر قاذورات مى خورد.

در روايات اسلامى بهای بسیار زیادی به گوهر عقل و خرد داده شده است و این گوهر به عنوان اساس دين، بزرگترين غنا، برترين سرمايه، فرمانده لشكر خداى رحمان، راهوارترين مركب، بهترين دوست، و معيار و ميزان براى تَقَّرب الى الله و كسب پاداش معرفى گرديده است؛ به عنوان نمونه: 1. پيغمبر اكرم(ص) مى فرمايد: «اساس موجوديت انسان عقل او است و آن كس كه عقل ندارد دين ندارد». 2. اميرمؤمنان على(ع) مى فرمايد: «هيچ بى نيازى همچون عقل نيست و هيچ فقرى همچون جهل!».

ممكن نيست انسان در زندگى هرگز با ناكامى رو به رو نشود؛ چرا كه در طبيعت اين زندگى، خواه ناخواه ناكامى وجود دارد. مهم اين است كه او چگونه مى تواند از ناكاميها عاملى براى پيروزيهاى آينده بسازد؛ ضعفها را بشناسد، كمبودها را حس كند و مواضع غلط را اصلاح نمايد. این نیز درست است كه شكستها گاهى گران تمام مى شود؛ ولى اگر از آن وسيله اى براى تجديد نظر عميق در برنامه ها و كشف «مناطق آسيب پذير» ساخته شود، نه تنها بهائى كه براى آن صرف شده زياد نيست؛ بلكه گاه سود حاصل از آن به مراتب بيش از زيانش خواهد بود.