آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر طبق حديث نبوي بهترین اشخاص از نظر انجام اعمال كسي است كه از حيث عقل بهتر باشد و عقل خود را بهتر به كار بياندازد و تفكر كند. مراد از این عبارت پيامبر(ص) يا اين است كه دقت و فكر كند تا از فلسفه احكام مطلع شود و كوركورانه عبادت نكند و يا اين كه دقت كند تا اوامر و نواهى خداوند را به نحو احسن جامه عمل بپوشاند و در جايگاهى باشد كه مرضىّ رضاى خداوند باشد گرچه از حيث عمل، عمل كمترى داشته باشد.

روايتى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) درباره اين آيه قرآن: «اَحْسَنُ عَمَلاً»(1) است كه نقل می كنیم تا ببينيم عمل بهتر چه عملى است؟

آيا عمل بيشتر و متنوع تر يا نه؟

مسلماً جواب منفى است؛ زيرا معلم بشريت و آورنده شرع مقدس كه خود ما را ترغيب به انجام اعمال نيك و شايسته فرموده، چنين نظری ندارد. «قَالَ اَبُو قُتَادَةُ سَأَلتُ النَّبِىّ(صلى الله عليه وآله) عَن قُولِهِ تَعَالَى:«اَيُّكُم اَحْسَنُ عَمَلاً»مَا عُنِىَ بِهِ؟ فَقَالَ: يَقُولُ: أَيُّكُمْ اَحْسَنُ عَقْلاً ثُمّ قَالَ اَتَمُّكُم عَقْلاً وَ اَشَدُّكُم لِلّهِ خَوفاً وَ اَحْسَنُكُم فِيمَا اَمَرَ اللّهُ بِهِ وَ نَهَى عَنهُ نَظَراً وَ اِن كَانَ اَقَلَّكُم تَطَوُّعاً»(2)؛ (ابو قتاده مى گويد از پيامبر(صلى الله عليه وآله) درباره قول خداوند متعال: «أَيكُمْ اَحسَنُ عَمَلاً» سؤال كردم كه مراد از اين كلام كه [كدام يك از حيث عمل بهتريد] چيست؟ حضرت فرمودند: هر كدام كه از حيث عقل بهتريد و بهتر عقل خود را به كار مى اندازيد و تفكر مى كنيد. سپس فرمودند: بهترين شما از حيث عمل، كامل ترين شما از حيث عقل و خائف ترين شما است از جهت شدت ترس و نيكوترين شما است از حيث نظر در آنچه خداوند به آن امر و از آن نهى كرده). که يا مراد اين است كه دقت و فكرى كند تا از فلسفه احكام مطلع شود و كوركورانه [خدا را] عبادت نكند و يا اين كه دقت مى كند تا به اوامر و نواهى خداوند به نحو احسن جامه عمل بپوشاند، و در جايگاهى باشد كه مرضىّ رضاى خداوند است اگرچه از حيث عمل، عمل كمترى داشته باشد.

از اين حديث استفاده مى شود كه اگر انسان در يك ماه رمضان فقط يك آيه بخواند و پيرامونش تفكر كند، بهتر است تا 30 جزء قرآن را بدون تفكر، تلاوت كند.

همچنین اين روايت تائيد مى كند مضمون روايتى را كه مى گويد: «تَفَكُّرُ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَبْعِينَ سَنَةً»؛ (يك ساعت عالم بودن بهتر از 70 سال عابد بودن است).(3)