اولا: ثواب عمل «واجب» به مراتب بیشتر از ثوابهایی است که به اعمال «مستحب» تعلق می گیرد و اگر کسی به جای واجبات مشغول عمل مستحبی شود، مشمول ثواب های آن نمی گردد.
ثانیا: همه اعمال واجب و مستحب، با هر مقدار از ثواب و فضیلت، مشروط به رعایت «تقوا» شده و قرآن کریم می فرماید: «انَّما يَتَقَبَّلُ اللهُ مِنَ المُتَّقين»؛ ترک واجبات نیز بی تقوایی است.
ثالثا: در بسیاری از روایات بیان کننده چنین ثوابی صریحا ذکر شده که این ثواب منوط به «معرفت» داشتن زائر از شأن و مقام امام(ع) است تا بدینوسیله معلمین واقعی دین شناخته شوند.
رابعا: بر ثواب زیارت امام حسین(ع) و امام رضا(ع) تاکید ویژه شده است؛ چون آنها جایگاه بی بدیلی در احیای اسلام و حفظ هویت دینی و مذهبی شیعیان بواسطه اتفاقات تاریخی معاصرشان دارند.
خامسا: امامان اهل بیت(ع) جایگاه ویژه ای در کسب فیوضات الهی دارند و ایشان مجرای وصول و جریان عنایات الهی هستند؛ از این جهت زیارت آنان یکی از ضروریات ارتباط با خداست.

وجود مبارک امام رضا(ع) از بدو ورود به ایران، سبب خیر و برکات فراوان شد؛ تماس شیعیان ایران در زمان حیات با امام(ع) و نگارش نامه‌ هایی به آن حضرت و طرح سؤال و گرفتن پاسخ، یکی از شواهد این امر است. مجموعه نامه‌ های امام(ع) به افراد مختلف در توضیح مبانی شیعه، گستردگی آن را نشان می‌ دهد؛ نامه‌ هایی از قبیل تبیین جایگاه اهل بیت در کتاب و سنّت. برخی از مسائل کلامی و نیز مسائل اختلافی میان شیعه و سنی مانند مسأله ایمان ابو طالب، توضیح مصداق شیعه، توضیح مصداق صحابی و معنای اولی الأمر و جز آن. این پاسخ‌ ها آموزه‌ هایی بود که برای شیعیان به عنوان دیدگاه قطعی پذیرفته می‌ شد.

همچنین تردیدی نیست که وجود قبر امام(ع) در این محدوده، موجب گسترش تشیع بوده است؛ در حال حاضر آرزوی هر مسلمان شیعهِ ایرانی آن است که سالانه یک بار و یا حتی بیشتر به زیارت مرقد شریفش مشرّف شود. گفتار «ابن حبّان» در این باره نشان می‌ دهد که نه تنها شیعیان؛ بلکه محدّثان و مردمان سنّی مذهب نیز زمانی احترام وافر نسبت به قبر آن امام همام از خود نشان می‌ داده‌ اند و به زیارت قبر شریفش نائل شده و بهره می‌ گرفتند. توجه به قبر مبارک رضوی و دیگر آثار به جای مانده از ایشان موجب توجّه به مکتب اهل بیت شده است.

ایشان می نویسد: مأمون از ميان متكلمان فرق مختلف و پيروان مكاتب ضلال هر كس را كه مي شنيد قدرتي در بحث دارد، دعوت مي كرد تا امام(ع) را در تنگنای استدلال قرار دهد، و اين به سبب حسدي بود كه نسبت به مقام والای آن حضرت و دانش او داشت؛ امّا هركس با امام(ع) وارد مناظره مي شد، به مقام والای او در علم اعتراف می كرد و در برابر او خاضع مي شد؛ چرا كه خداوند متعال اراده كرده نور خود را كامل كند و آيين خويش را برتری بخشد و حجت خود را ياری دهد.

این شخص در جریان مناظره با امام(ع) درباره عصمت انبیاء شبهه ای مطرح نمود و به زعم خود با توسل به آیاتی از قرآن، نسبت عصیان و گناه را به پیامبرانی چون: حضرت آدم، داوود، یوسف و یونس(ع) روا داشت. امام(ع) جواب ایرادات وی را بیان فرمود و توضیحات کاملی ارائه داد چنانکه او به گريه افتاد و عرض كرد: «اي فرزند رسول خدا، من توبه مي كنم و تعهد مي نمايم كه از امروز به بعد دربارة پيامبران خدا جز آن چه شما فرموديد، نگويم».

بصره دروازه عراق و در آن زمان يكي از دروازه هاي مهم اسلام بود. بعد از گسترش اسلام، راه يابي بسياري از مكتب ها و مذاهب مختلف به كانون اسلام از بصره بود از اینرو امام علی(ع) طی نامه ای به ابن عباس نوشتند: «بصره محل نزول شيطان و كشتزار فتنه هاست». کم کم فرق مختلف و مكتب هاي گوناگون آنجا را پايگاه فعاليت خود قرار دادند و لذا امام رضا(ع) براي خاموش كردن آتش فتنه با استفاده از يك فرصت كوتاه به بصره آمد و با اقوام و گروه هاي مختلف به بحث و گفت و گو نشست.

درسهایی که از مناظرات امام رضا(ع) قابل استفاده است عبارتند از: 1- برخورد اسلام با پيروان مكتب هاي ديگر قبل از هر چيز بايد برخورد منطقي باشد. 2- قدرت منطق اسلام به قدري است كه از منطق مكتب هاي ديگر ابداً واهمه ندارد. 3- علماي اسلام در هر زمان بايد از تمام مكاتب و مذاهب با خبر و با زبان هاي زنده دنيا آشنايي داشته باشند. 4- از وسايل ارتباط جمعي موجود در جهان حداكثر بهره گيري را داشته باشند و صداي اسلام و تعليمات قرآن را به گوش همه جهانيان برسانند.

در این جلسه بعد از اینکه امام(ع) در بحث علمی «جاثلیق مسیحی» را شکست دادند، در مناظره با «رأس الجالوت» که بزرگ علمای یهود بود، به شيوه هاي مختلفي استدلال کردند. نخست، به دليل نقلي استدلال فرمود و سپس به دليل عقلي (يعني مسئله اعجاز)، که در نهایت رأس الجالوت ناچار شد هر دو را بپذيرد و در برابر امام(ع) تسليم گردد.

امام(ع) در این جلسه، از پیامبری «زرتشت» و کارهای خارق العاده ای که قبل از او هیچ کس انجام نداده بود، سوال کرد که اگر دليل بر حقانيت زرتشت معجزات نقل شده باشد، اين معنا درباره ساير پيامبران بزرگ الهي، مخصوصاً در مورد پيامبر گرامي اسلام(ص) كه مدارك اعجاز او بسيار بيشتر و گسترده تر است، نيز صادق است و اخباري که از معجزات موسي(ع)، عيسي(ع)، محمّد(ص) و پيامبران ديگر رسيده است متواتر می باشد؛ پس چرا اين پيامبران را قبول نداريد و تنها روي زرتشت تكيه مي كنيد؟

در این مناظره امام(ع) از عمران خواست تا سوالاتش را بپرسد. عمده سوالات او عبارت بود از: اثبات وحدانیّت خداوند، فلسفه خلقت، علم خداوند به ذات پاكش در ازل و قبل از آفرينش موجودات و انواع مخلوقات و ... در پایان این مناظره عمران بعد از شنیدن جوابهای مستدل و محکم امام(ع) مسلمان شد و گفت: «شهادت مي دهم خداوند همان گونه است كه شما وصف كرديد و وحدانيتش را ثابت نموديد، و نيز گواهي مي دهم كه محمّد(ص) بنده اوست كه به هدايت و دين حق فرستاده شده است». سپس رو به قبله به سجده افتاد.

مقارن ایامی که امام رضا(ع) در مرو اقامت داشتند، سليمان مروزي كه به تعبير مأمون بزرگ ترين متكلم خراسان بود و در رأس علماي علم عقايد در آن خطّه قرار داشت، وارد خراسان شد و قرار شد که با امام رضا(ع) گفتگو کند. امام(ع) با پرسش درباره «بداء» و «اراده»، با دلايل گوناگون ثابت کردند كه اراده از صفات فعل و حادث است و نمي تواند عين ذات خداوند باشد. سليمان نيز خود را چنان در تنگنا ديد كه قادر بر جواب نبود و از سخن بازماند.