پاسخ اجمالی:
دعا يکی از ويژگى های مهم عباد الرّحمن است؛ خداوند مهربان ويژگى مذكور را چنين توصيف مى كند: «وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً؛ و [عباد الرّحمن] كسانى [هستند] كه مى گويند: "پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مايه روشنى چشم ما قرار ده و ما را براى پرهيزگاران پيشوا گردان!"». جمله «يقولون» كه به صورت فعل مضارع آمده، دلالت بر مداومت عباد الرّحمن بر دعا و تضرّع دارد. آنها همانند برخى از انسانهاى ضعيف الايمان نيستند كه به هنگام گرفتارى و مشكلات به خدا روى آورند، و هنگامى كه نيازشان بر طرف شد خداوند را به فراموشى بسپارند؛ بلكه همواره از خداوند، خانوادهاى صالح و شايسته مى طلبند.
پاسخ تفصیلی:
سوره فرقان داراى هفتاد و هفت آيه است و مى توان آن را به چهار قسمت تقسيم كرد:
1. بخشى از آيات آن، پيرامون اساسى ترين اصل از اصول عقايد، يعنى توحيد، است.
2. بخشى ديگرى از آن، تبيين مسائلى از نبوّت و پيامبرى است.
3. بخش سوم، انسان را به معاد و جهان پس از مرگ توجّه داده و حقايقى از اين اصل دينى را متذكّر مى گردد.
4. بخش چهارم به «ويژگيهاى بندگان خاصّ خداوند» مى پردازد، و چهارده صفت از صفات ممتاز «عباد الرّحمن» را بيان مى كند. اين بخش در حقيقت فشرده اى است از اخلاق اسلامى، و مشعلى است فروزان فراسوى مشتاقان عبوديّت و بندگى.[1]
دعا و عرض نياز به درگاه آن قادر بى نياز، دوازدهمين ويژگى عباد الرّحمن است؛ خداوند مهربان ويژگى مذكور را چنين توصيف مى كند: «وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِينَ إِماماً؛[2] و [عباد الرّحمن] كسانى [هستند] كه مى گويند: "پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مايه روشنى چشم ما قرار ده و ما را براى پرهيزگاران پيشوا گردان!"».
توضيح چند نكته پيرامون اين آيه شريفه ضرورى است:
1. جمله «يقولون» كه به صورت فعل مضارع آمده، دلالت بر مداومت عباد الرّحمن بر دعا و تضرّع دارد. آنها همانند برخى از انسانهاى ضعيف الايمان نيستند كه به هنگام گرفتارى و مشكلات به خدا روى آورند، و هنگامى كه نيازشان بر طرف شد خداوند را به فراموشى بسپارند؛ بلكه همواره از خداوند، خانوادهاى صالح و شايسته مى طلبند.
2. آيا عباد الرّحمن فقط مى گويند (يقولون)، و به دعا قناعت مى نمايند، و هيچ اقدام عملى در راستاى خواسته و دعاى خود نمى كنند؟ يا تمام توان و تلاش خود را به كار مى گيرند، و آنچه را نمى توانند از خدا مى خواهند؟
بى شك آنها به همراه دعا عمل مى كنند؛ و به تعبير صحيح تر، به همراه تلاشى در حدّ توان و قدرتشان، دعا مى كنند؛ همانند كشاورزى كه زمين را شخم مى زند، بذر را مى پاشد، مزرعه را آبيارى مى كند، بموقع آن را سمپاشى مى نمايد، در زمان مناسب علف هاى هرز آن را قطع مى كند و اقدامات لازم ديگر را نيز انجام مى دهد، در عين حال براى برداشت محصول بهتر دست به دعا بر مى دارد و از آن زارع حقيقى، حاجت خويش را طلب مى كند.
عباد الرّحمن نيز از هيچ كارى در راستاى تربيت صحيح و اسلامى خانواده خويش فروگذار نمى كنند. آنها را از عوامل فساد و انحراف، از جمله مجلات و كتابها و فيلم ها و دوستان و مناظر و مجالس ناباب دور نگه مى دارند، و به سمت مجلّات و كتابها و فيلم ها و دوستان و مناظر و مجالس مناسب هدايت مى نمايند؛ و در عين حال، براى صلاح و رستگارى آنها دعا مى كنند؛ بدون شك چنين دعايى پذيرفته مى شود.
3. آيا منظور از جمله «من ازواجنا» اين است كه عباد الرّحمن براى بعضى از اعضاى خانواده دعا مى كنند؟ اگر چنين است، چرا؟
پاسخ: دو احتمال وجود دارد:
الف: كلمه «مِن» كه منشأ اين سؤال است، زائده و صرفاً براى زيبايى و تزيين جمله ذكر شده باشد؛ بنابراين، دعاى عباد الرّحمن اختصاص به بعضى از اعضاى خانواده ندارد؛ بلكه شامل تمام آنها مى گردد.
ب: احتمال ديگر آن كه: «مِن» نشويّه باشد، يعنى پروردگارا! همسران و فرزندان ما، و نسلهاى آينده آنها را، مايه چشم روشنى ما قرار بده. طبق اين تفسير، دعاى مذكور شامل نسل موجود و نسلهاى آينده كه از نسل موجود نشو و نمو مى كنند، مى گردد.
4. معادل فارسى «قرّة اعين»، نور چشم، چشم روشنى، آنچه مايه خوشحالى و افتخار و آبرومندى و شخصيّت است، مى باشد. ولى در عربى معنايى متفاوت دارد.
«قرّه» به معنى سردى و خنكى است؛ «قرّة اعين» يعنى چيزى كه باعث خنكى و سردى چشم شود! اين تعبير در زبان عربى نكته لطيفى دارد و آن اينكه: عرب معتقد است اشك «شوق» با اشك «غم» تفاوت دارد. اشك غم داغ و سوزان، امّا اشك خوشحالى و شوق سرد و خنك مى باشد. بنابراين، وقتى مى گويد فرزندان و همسران ما را باعث خنكى چشمانمان قرار بده، يعنى آنها را مايه خوشحالى و اشتياق ما قرار ده، به گونه اى كه اشك شوق از چشمان ما جارى شود. اشكى كه سرد و خنك است و چشم انسان را خنك و آرام مى كند. و از آنجا كه اين ترجمه در فارسى سليس و روان نيست، لهذا آن را به نور چشم و چشم روشنى و مانند آن ترجمه كرديم.[3]
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.