در قرآن وصف «متكلم» صريحاً نيامده است؛ ولى فعلى كه دال بر آن است ذكر شده، مانند آیه 164 سوره نساء که می فرماید: «و خداوند با موسى سخن گفت» از این رو حضرت موسی(ع) به عنوان «كَليمُ الله» شهرت یافت. همچنین قرآن در سه مورد به «كَلامَ الله» و در يك مورد «كَلامى» تعبیر شده است؛ و در موارد متعدّدى تعبير به «كَلِمةُ رَبِّكَ» يا «كَلِمَةُ اللهِ» آمده، که از مجموع اينها مى توان به خوبی نتيجه گرفت كه يكى از اوصاف پروردگار «متکلم» است.

ناصر الدین ابوسعید عبد الله بن عمر بن محمد بن على بیضاوى شیرازى شافعى (م 685 ق) یکى از مفسران و متکلمان برجسته اهل سنت بود که به دلیل نوشتن تفسیر انوار التنزیل شهرت فراوان یافته است. او در بیضاى شیراز دیده به جهان گشود، در همانجا رشد یافت و سپس به منطقه آذربایجان مهاجرت کرده و در تبریز دیده از جهان فروبست. او قاضى القضات منطقه شیراز و در عین حال به عنوان دانشمند برجسته آذربایجان نیز شناخته مى شد و در همانجا کرسى درس و استادى خود را دایر کرد و او را استاد بزرگ آذربایجان و علامه آن دیار لقب دادند. نامى از اساتید بیضاوى در کتاب‌های تراجم و تاریخ به میان نیامده است؛ اما از شاگردان او مى توان به قطب الدین شیرازى و فخر الدین احمد جاربردى اشاره کرد. او در مذهب فقهى پیرو فقه شافعى بود و در عقاید خود به مسلک اشعرى گرایش و پایبندى داشت.

ابوجعفر محمد بن حسن بن علی طوسی، معروف به شیخ طوسی و ملقب به «شیخ الطائفه» (385 ـ 460 ق) یکی از ارکان مهم مذهب شیعه در زمینه های مختلف علمی مثل حدیث، تاریخ، فقه، کلام، رجال، و تفسیر به شمار می رود. او در طوس متولد شد و پس از رشد در آن دیار در سن بیست و سه سالگی (یعنی در سال 408ق) برای ارتقای دانش خود و استفاده از محضر اساتید برجسته زمان خود به بغداد سفر کرد. شیخ طوسی پس از گرفتاری‌ها و فتنه های بغداد به نجف اشرف رفت و در نجف اشرف حوزه علمیه ای تاسیس نمود که بزرگترین حوزه علمیه در میان شیعیان گردید و در جوار حرم امام الموحدین علی بن ابی طالب(ع) در گذشت.

شمس الدین ابوالحسین یحیى بن حسن بن حسین بن لعى بن محمد بن بطریق اسدى حلّى (533ـ600 ق) از علماى برجسته شیعه بوده و خدمات شایان توجهى در زمینه علوم و معارف اهل بیت پیغمبر(علیهم السلام)داشت. او در حلّه متولد شد و در همان دیار رشد یافت و براى افزایش و ارتقاى دانش مذهبى خود در زمینه فقه، حدیث، تاریخ، تفسیر، و عقاید به مناطق مختلف اسلامى مثل ایران، شام، و حجاز مسافرت کرد. وى مدتى در بغداد سکونت داشت و سپس به حلّه بازگشت و در همان شهر وفات یافت.

ابوالقاسم على بن حسین بن موسى بن محمد بن ابراهیم معروف به سید مرتضى و علم الهدى و ملقب به نقیب الطالبیین، ذو المجدین، قاضى القضاه و... . (355 ـ 436 ق) از نوادگان امام موسى کاظم و امام زین ‌العابدین (علیهما السلام) و از بزرگترین و موثرترین دانشمندان تشیع در تاریخ اسلام است. وى تقریباً در همه دانش‌های رایج زمان خود مثل فقه، اصول فقه، حدیث، تفسیر، کلام، ادبیات عرب و تاریخ اسلام تبحر و تخصص کامل داشت. علم الهدى در بغداد چشم به جهان گشود و در همان شهر که مرکز علوم اسلامى بود به رشد و تعالى رسید و در همانجا وفات کرد.

کتاب «العمده» تالیف ابن بطریق که نام اصلى و کامل آن عبارت است از «عمده عیون صحاح الاخبار فى مناقب الامام الابرار»، توسط شمس الدین ابوالحسین یحیى بن حسن بن حسین بن على بن محمد بن بطریق اسدى حلى (533 ـ 600 ق) معروف به «یحیى بن بطریق» تالیف شده است. او که از محدّثان، متکلمان، و فقهاى برجسته شیعه در قرن ششم هجرى بود، با مسافرت به مناطق مختلف اسلامى مثل شامات، حجاز، عراق، و ایران علاوه بر نشر و تدوین فقه و عقاید شیعه به فراگیرى احادیث اهل سنت پرداخت؛ به گونه اى که در علم حدیث و رجال اهل سنت نیز تبحّر و تسلط کامل یافت.

ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بابویه قمی معروف به شیخ صدوق(306 ق ، 381 ق) یکی از بزرگترین محدثان و دانشمندان شیعه در قرن چهارم هجری بود که نویسنده یکی از کتب اربعه حدیثی یعنی «من لا یحضره الفقیه» می باشد. او در قم متولد شد و  در دامان و محضر علمی پدرش رشد یافت و در همان سنین نوجوانی به درجات و مقامات علمی بلندی رسید.  وی  برای ارتقای دانش و معرفت دینی خود به شهرهای مختلف جهان اسلام مثل خراسان، ایران، عراق، شام و حجاز مسافرت کرد و از حضور بیش از دویست و پنجاه دانشمند معروف و برجسته آن دوران بهره برد. او در ری درگذشت و مقبره مرقد او همواره زیارتگاه مشتاقان معارف اهل بیت علیهم السلام بوده است.

ابوعبد الله (ابوجعفر) رشیدالدین محمد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی (488ق ـ 588ق) یکی از مشهور ترین محدثان، مورخان، مفسران و متکلمان شیعه در قرن ششم هجری به شمار می رود. او در مازندران رشد یافت و در همانجا به جایگاه و درجات والای علمی و اجتماعی رسید. سپس  به سمت بغداد روانه شد و در آنجا به تدریس و تبلیغ معالم و معارف تشیع پرداخت. به دلیل سخنرانی های دلنشین و عمیق، وی به سرعت در میان اهل بغداد به  جایگاه والایی یافت. او به شهرهای مختلف ایران، عراق و شام مسافرت کرد و در نهایت در حلب (سوریه) ساکن و در همان دیار از دنیا رفت. البته برخی از محققان وفات او را در شهر بارفروش از توابع مازندران ذکر کرده اند.

عمادالدین حسن بن علی بن محمد بن علی بن حسن طبری، یا طبرسی مازندرانی معروف به عمادالدین طبری (م بعد از 698 ق) یکی از برجسته ترین دانشمندان شیعه در زمینه فقه، حدیث، تاریخ و کلام در قرن هفتم هجری بود. او ظاهراً در طبرستان متولد شده و ابتدا در آنجا و سپس در ری رشد یافت. وی به شهرهای مختلف جهان اسلام مثل ری، قم، اصفهان و نجف سفر کرده و با شخصیت‌های مختلفی مثل خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی در ارتباط بوده است.

ابو عبد الله محمد بن ابراهیم بن جعفر نعمانی کاتب، معروف به ابن أبی زینب(م 360ق) از مهم ‌ترین دانشمندان شیعه در زمینه حدیث، تفسیر، تاریخ، و کلام به شمار می رود که تلاش‌های فراوانی در حفظ میراث علمی شیعه در قرن چهارم به انجام رسانده است. او در نعمانیه (ما بین بغداد و واسط) دیده به جهان گشود و در بغداد رشد یافت و به شهرهای مختلف عراق و شام مسافرت کرد و در نهایت در شام دیده از جهان فروبست.