امام علی(ع) در روز دوم خلافت خويش اعلام كرد راه و رسم من همان روش پيغمبر(ص) است؛ بيت المال نیز به طور مساوى بين همه تقسيم مى شود و هيچ كس بر ديگرى برترى ندارد و اگر سابقه بيشترى در اسلام داشته باشد پاداش او در قيامت با خداست. «طلحه» و «زبير» از این تقسیم سرباز زدند و مخالفت خود را خطاب به امام(ع) اینگونه بیان کردند: «چرا در قسمت كردن بيت المال بر خلاف عمر بن خطّاب قدم بر مى دارى و ما را با ديگران مساوى قرار مى دهى با اينكه غنائم با شمشير ما به دست آمده است».

امام علی(ع) در خطبه ای پرده از اسرار طلحه و زبیر برداشته و می فرماید: «هر يك از آن دو اميدوار است كه حكومت به دست او بيفتد و آن را به سوى خود بكشد، نه به سوى رفيقش، آنها، نه به رشته اى از رشته هاى محكم الهى چنگ زده و نه به وسيله اى به او نزديك شده اند؛ بلكه هر يك، بارِ كينه رفيقش را بر دوش مى كشد. به خدا سوگند! اگر اين دو به آنچه مى خواهند برسند و حكومت را در دست گيرند اين يكى، جان ديگرى را مى گيرد و آن ديگر مى خواهد اين را از ميان بردارد».

مالک اشتر در ارتباط با نقش طلحه و زبیر در قتل عثمان، به امام علی(ع) عرض کرد: «به جان خودم سوگند! امر طلحه و زبیر بر ما مشتبه نیست، و همانا این دو داخل شدند در آنچه داخل شدند(بیعت)، و جدا شدند بدون اینکه بدعتى و یا ظلمى انجام دهى، پس اگر گمان مى کنند خونخواه عثمان هستند خود را قصاص کنند؛ زیرا آن دو نخستین کسانى بودند که مردم را به جان وى انداختند و براى ریختن خون وى آنها را فریب دادند. و خدا را گواه مى گیرم اگر در آنچه از آن خارج شدند، داخل نشده بودند حتماً آن دو را به عثمان ملحق مى کردیم».

امام(ع) درباره «طلحه» و «زبير» كه در تحريك مردم بر ضدّ «عثمان» و سپس قتل او شركت كردند فرمود: «آنها حقّى را مطالبه مى كنند كه خود آن را ترك نموده اند و انتقام خونى را مى خواهند كه خود، آن را ريخته اند. اگر من در ريختن اين خون فرضاً شريك آنها بودم آنان نيز در آن سهمى دارند، و اگر خودشان به تنهايى اين كار را كرده اند بايد انتقام را از خود بگيرند و نخستين مرحله عدالت اين است كه خود را محكوم كنند. به خدا سوگند حوض آبى براى آنها فراهم سازم كه فقط خودم بتوانم آب آن را بكشم! به يقين آنها از آن سيراب برنمى گردند، و پس از آن ديگر آبى نخواهند نوشيد».

امام علی(ع) در مورد پیمان شکنی طلحه و زبیر می فرماید: «شما همچون مادرانى كه از روى شوق به فرزندان خود روى مى آورند، به سوى من آمديد، دستم را بستم و شما آن را گشوديد». سپس شکایت آنان را به درگاه خدا برده، و آنان را نفرين کرده و می فرماید: «خداوندا! بيعتى را كه از مردم گرفته اند نافرجام كن، و كارهايى را كه تصميم قطعى بر آن گرفته اند استحكام نبخش، و آنها را به آرزوهايى كه به آن دل بسته اند و براى رسيدن به آن تلاش مى كنند ناكام كن». سرانجام با نفرين امام(ع)، در كار خود ناكام شدند، هم طعم تلخ شكست را چشيدند و هم با ذلّت به قتل رسيدند.

در پی شورش طلحه و زبیر بر ضد امام علی(ع)، طرفداران شان برای توجیه جنگ افروزی سران جمل به قاعده تنزیه صحابه پناه بردند و همه صحابه پیامبر(ص) را پاک و مقدس دانستند. از سویی هر دو را جزو عشره مبشّره مى دانند يعنى آن ده نفرى كه پيامبر(ص) به آنان بشارت بهشت داده بود. گاه مى گويند: آنها مجتهد بودند، هر چند در اجتهاد خود خطا كردند. اما معذورند و گاه مى گويند: آنان توبه كرده، و خدا توبه آنها را پذيرفته است. حال آیا گفتن «استغفر الله» خون های بر باد رفته را جبران می کند؟

حدیث حوأب حدیثی است که اهل سنت آنرا در منابع متعددی آورده و راویان آن را ثقه دانسته اند. حتی آلبانى که گرایشات وهابی و ضد شیعی دارد، براساس معیارهای رجالی و حدیثی اهل سنت آن را حدیثی صحیح بر شمرده است.

وقتی لشگر جمل به آبگاه حوأب رسید، سگ های حوأب برعایشه پارس کردند. عایشه پرسید اینجا کجاست؟ گفتند: حوأب. عایشه گفت مرا برگردانید. از رسول خدا(ص) شنیدم که به زنان خود می گفت: «روزی را می بینم که سگهای حوأب به یکی از شما زنان پارس می کند، حمیرا مبادا تو باشی». عبدالله بن زبیر عده ای از اعراب بیابانگرد را آورد و آنان به دروغ سوگند یاد کردند که اینجا حوأب نیست.

حاکم در «مستدرک» با سند خود از اسرائیل بن موسى، در رابطه با نقش طلحه و زبیر در قتل عثمان، از امام حسن(ع) روایت کرده: «طلحه و زبیر به بصره آمدند، پس مردم به آنها گفتند: چه چیزى شما را به اینجا آورد؟! گفتند: ما خونخواه عثمان هستیم. حسن گفت: سبحان الله! شگفتا ! آیا آن گروه عقل نداشتند که بگویند: سوگند به خدا عثمان را کسى غیر از شما نکشت».