آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

شناخت انگيزه های وفای به عهد، تاثير شگرفی در درمان پيمان شکنی دارد. ايمان به قدرت و رازقيّت خداوند، يكى از اسباب وفادارى و پايبندی به عهد است، زیرا پيمان شكنان براى عجله در کسب منفعت به سراغ خیانت می روند. امام علی(ع) می فرمايند: «كسى كه به پيمانش وفادار نيست به خدا ايمان نياورده است». داشتن شخصيت و عزت نفس، انگيزه ديگرى بر وفادارى است، زیرا خیانت نشانه ضعف و فقدان شخصيت مى باشد. جهل و غفلت از آثار خیانت نیز يكى ديگر از عوامل گرفتاری در این رذيله است.

شناخت انگيزه هاى کسب فضایل اخلاقی و همچنين رذائل اخلاقى، تأثير مهمى بر تحصيل فضائل و درمان رذائل دارد، سزاوار است در اينجا به سراغ انگيزه هاى وفادارى و پيمان شكنى برويم. بى شك ايمان راستين و اعتقاد به توحيد افعالى خداوند يكى از اسباب وفادارى و پايبند بودن به عهد و پيمانهاست، زیرا پيمان شكنان براى عجله در کسب منفعت به سراغ اين كار زشت رفته و قدرت و رازقيّت خداوند و وعده هاى او را به فراموشى مى سپارند، از اين رو اميرمؤمنان على(عليه السلام) در سخنانی كوتاه و نورانی مى فرمايد: «مِنْ دَلائِلِ الاْيمانِ الْوَفاءُ بِالْعَهْدِ»(1)؛ (يكى از نشانه هاى ايمان وفاى به عهد است)، هم چنین آن حضرت در حديث ديگرى می فرمایند: «ما اَيْقَنَ بِاللّهِ مَنْ لَمْ يَرْعَ عُهُودَهُ وَ ذِمَّتَهُ»(2)؛ (كسى كه به عهد و پيمانش وفادار نيست ايمان به خدا نياورده است).
از اين گذشته شخصيت درونى و ذاتى انسان، انگيزه ديگرى بر وفادارى است، افراد با شخصيت هرگز به خود اجازه پيمان شكنى نمى دهند و پيمان شكنى را نشانه ضعف، زبونى و فقدان شخصيت مى شمرند. به همين دليل اميرمؤمنان على(عليه السلام)، وفادارى را يكى از نشانه هاى نيكان و پاكان دانسته، و مى فرمايد: «بِحُسْنِ الْوَفاءِ يُعْرَفُ الاْبْرارُ»(3)؛ (نيكان را به وسيله حسن وفادارى مى توان شناخت).
جهل، بى خبرى و غفلت از آثار شوم پيمان شكنى درباره فرد و جامعه، يكى ديگر از عوامل تن دادن به اين رذيله اخلاقى است درست مانند كسى كه غذاى به ظاهر شيرين اما در باطن آمیخته به زهری كشنده را با ميل و اشتها مى خورد و از عاقبت كار خبر ندارد. آنها كه از عقل و خرد بيشترى بهره مندند و آثار نيك وفادارى و زيانهاى پيمان شكنى را به خوبى درك مى كنند هرگز از آن فضيلت اخلاقى دست بر نداشته و به اين رذيله تن نمى دهند. چنانكه اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد: «اَلْوَفاءُ حِلْيَةُ الْعَقْلِ وَ عَنْوانُ النُّبْلِ»(4)؛ (وفادارى زينت خرد و بيانگر نجابت و فضيلت آدمى است).(5)