امام علی(ع) در نامه 47 نهج البلاغه، زمانی که در بستر شهادت است، به تقوا و ترك دلبستگی به دنيا وصيت كرده و می فرماید: «من شما را به تقوا و پرهيزكارى توصيه مى كنم و سفارش مى كنم در پى زرق و برق دنيا نباشيد، هرچند دنيا به سراغ شما بيايد و بر آنچه از دنيا از دست مى دهيد تأسف نخوريد و زندگى دنيا جز متاع و سرمايه فريب نيست». به يقين دنبال اين بخش از دنيا رفتن انسان را از خدا و آخرت دور ساخته و آلوده انواع گناهان مى كند.

امام علی(ع) در واپسین لحظات زندگی خود وصیت می نماید: «چيزى را همتاى خدا قرار ندهيد، سنّت و شريعت محمّد(ص) را ضايع مكنيد!، اين دو ستون محكم را بر پا داريد، مادام كه از اين دو امر منحرف نشويد نكوهشى بر شما نخواهد بود». در واقع تمام اسباب سعادت انسان در اين دو جمله خلاصه شده است؛ زیرا توحيد شامل تمام اصول اعتقادى مى شود و سنت پیامبر(ص) نیز شامل تمام دستورات عملى و اخلاقى است.

با توجه به اسناد تاریخی مانند؛ نامه ها، خطبه ها و وصایای امام، به خوبى روشن مى شود که قیام امام حسین(ع) از مقوله  قیام های دفعی و هیجانی نبوده؛ بلکه آگاهانه و بر اساس احساس وظیفه و با توجه به تمام خطرات بوده است. ایشان نه تنها خود آگاهانه از شهادت استقبال کرد، بلکه برای انتخاب آگاهانه یارانش، شب عاشورا آنان را آزاد گذاشت که اگر خواستد، بروند، و اعلام کرد که هر کس تا فردا با او بماند، کشته خواهد شد.

منصور خلیفه ستمگر عباسی، پس از شهادت امام صادق(ع) طی نامه ای به فرماندار مدینه، از او خواست جانشینان جعفربن محمد را گردن بزند. فرماندار پاسخ داد جعفر بن محمد پنج نفر را وصی خود قرار داده؛ منصور دوانیقی، حاکم مدینه، موسی بن جعفر، برادر بزرگ امام کاظم و حمیده همسر خود. این وصیت نامه امام، حرکتی سیاسی برای حفظ جان پیشوای هفتم بود.

در کلمات امام حسین(ع)، به طور مکرّر از دو فریضه مهمّ امر به معروف و نهى از منکر به عنوان یکى از انگیزه هاى اساسى قیام کربلا یاد شده است مثل: 1- سخنان آن حضرت دو سال قبل از هلاکت معاویه، در جمع بسیارى از مهاجرین و انصار در سرزمین مقدّس «منا» که سرشناسان جامعه اسلامى آن روز را به سبب سهل انگارى نسبت به فریضه امر به معروف و نهى از منکر، مورد سرزنش قرار داد. 2- جملات آن حضرت در وصیت نامه شان که فرمودند: من تنها به انگیزه اصلاح در امّت جدّم بپا خاستم، مى خواهم امر به معروف و نهى از منکر کنم.

ابوبکر و عثمان در به خلافت رسیدن عمر نقش کلیدی داشتند. چنانکه منابع تاریخی این موضوع را تأیید می کنند. در تاریخ طبری و تاریخ مدینه مطالبی شبیه به هم درباره اضافه شدن نام عمر به عنوان جانشین خلیفه، توسط عثمان در وصیت نامه ابوبکر و تایید خلیفه در آخرین لحظات حیاتش وجود دارد. تاریخ یعقوبی و کتاب الامامه و السیایه نیز بر انتخاب شدن مستقیم عمر توسط ابوبکر به عنوان خلیفه دلالت می کنند و ابن ابی الحدید نیز به اصرار ابوبکر بر خلافت عمر اشاره می کند.