امام علی(ع) در ترسیم لحظات قبض روح پیامبر(ص) می فرماید: «رسول خدا(ص) در حالى كه سرش بر سينه ام قرار داشت قبض روح شد و نفس او در دستم روان گشت، سپس آن را به چهره كشيدم». تعبير «سرش بر سينه ام قرار داشت»؛ ممكن است اشاره به اين باشد كه اميرمؤمنان على(ع) سر پيامبر(ص) را از زمين بلند كرد و در آن لحظه به سينه چسبانيد كه هم مايه آرامش پيامبر(ص) بود و هم سبب آرامش على(ع) و در اين حال، نفس كشيدن هم آسان تر است.

الهیون برای اثبات «روح» به عقل، قرآن و سخنان معصومین(ع) استناد کرده اند. آنها می گویند: همه ما خاطراتى از دوران زندگي خود داريم كه در طول سالها هيچ تغييرى نكرده، در حالى كه سلول هاي مغز در حال تغيير است. پس جايگاه خاطرات ماوراى مغز، يعني روح است. هم چنین قرآن می فرماید: «گمان مبر كسانى كه در راه خدا كشته شدند، مرده اند». در واقع حیات شهدا، حيات روحاني است. از سویی امام على(ع) در كنار قبرستان كوفه به اصحاب می فرمايد: «هرگاه به آنها اجازه سخن داده شود به شما خبر مى دهند» و این دليل بر وجود روح مي باشد.

در حالى كه بسيارى «مرگ» را به عنوان نيستى و پايان يافتن همه چيز مى پندارند، قرآن حقيقت آن را به عنوان قبض كردن و دريافت داشتن روح انسان به وسيله ذات پاك پروردگار يا به تعبير ديگر انتقال از عالمى حقير و كوچك به جهانى بزرگ و والا تفسير كرده است. هدف قرآن، بيان اين حقيقت است كه: همان گونه كه در عالم خواب، روح انسان نابود نمى شود و موقتاً رابطه آن با بدن ضعيف مى گردد و مى تواند در عوالمى سير كند، همين طور با مردن نيز فنائى در كار نيست؛ بلكه آزاد شدن روح و سير در عوالم بزرگ ديگر است.

در يك آيه قرآن قبض ارواح به خدا نسبت داده شده و در آيه ديگر به فرشتگان و در جاي ديگر به رسولان الهى، اما هيچ گونه تضادى ميان آنها نيست؛ زيرا قبض كننده اصلى ذات پاك خداست و در عالم اسباب، عزرائيل مجرى اين فرمان است و او نيز به وسيله گروهى از فرشتگان و رسولان الهى كه اشاره به همان فرشتگان است، اين مأموريت را انجام مى دهند.

در برخی از آیات قرآن، خداوند قبض ارواح را به خود نسبت داده اما دسته ای دیگر از آیات، قبض ارواح را فعل فرشته مرگ و یا فرشتگان قبض کننده روح می داند. با این وصف، به عقیده مفسرین، بين آيات هیچ منافاتى نيست؛ زیرا بر اساس سنت الهی، فرشتگان مامور اجراى فرامین الهی هستند، پس قبض از يكسو فعل خداست، چرا كه او فرمان داده، و از يكسو فعل فرشتگان، چون آنها آن را انجام می دهند. البته، فرشته مرگ معنى جنس دارد و جنس نیز مفهوم عمومیت داشته و آنها گروهى از فرشتگان هستند كه عزرائيل بزرگ آنها است.

همان گونه كه ورود روح در بدن بر ما مبهم است، مسأله قبض روح نيز چندان روشن نیست؛ همين اندازه مى دانيم كه به هنگام قبض روح، رابطه روح از جسم بريده مى شود. آنچه در روايات اسلامى در این زمینه آمده است به نظر مى رسد تشبيه و اشاره باشد. زیرا که درک مسائل مربوط به عالم ماوراء طبيعت بوسیله ذهن مادی بسیار مشکل است. بر اساس تشبیهات روایات، تمام دنیا برای فرشته مرگ همانند کف دست است و يا اين كه فرشتگان قبض ارواح در جهان پراكنده اند و به ماموریت خود می پردازند.

از آیات متعددى مثل آيه97 سوره نساء استفاده مى شود: گرفتن ارواح به دست یک فرشته معین نیست، بلکه فرشتگانى این وظیفه را به عهده دارند و «ملک الموت» بزرگ آن فرشتگان است. البته«عزرائيل» به تنهايي نيز با تجرد وجودى و وسعت احاطه ای که به جهان ماده دارد، توانايي اين کار را دارد. در بعضى آیات، قبض روح به خدا نسبت داده شده چرا که در مواردى که کار با واسطه انجام مى گیرد، گاهى کار را به وسائط و گاهى به صاحب آن اسباب و وسائط نسبت می دهند.

در روایات اسلامى فضیلت بسیارى براى این سوره بیان شده است. از جمله: بشارت فرشتگان به روح و ریحان برای تلاوت کننده این سوره در قیامت و بشارت فرشته مرگ هنگام قبض روح؛ و پایان یافتن زندگى قاری این سوره با سعادت و قرار گرفتن در فردوس، همراه با پیامبران و رسولان.

در این که مرگ حضرت سلیمان(ع) بر کارکنان حکومتش چه مدت مخفى ماند؟ دقیقاً روشن نیست. اینکه آیا یک سال، یک ماه یا چند روز بود و یا اینکه آیا سلیمان در حال ایستاده تکیه بر عصا کرده بود، یا نشسته دستها را بر عصا نهاده و سر را به روى دست تکیه داده بود و به همین حال قبض روح شد و مدتى باقى ماند؟ احتمالات مختلفى وجود دارد، هر چند احتمال اخیر نزدیک تر به نظر مى رسد.

مرگ به معناى فنا و نابودى نيست؛ بلكه نوع كاملى از قبض و دريافت و گرفتن روح آدمى به طور كامل مى باشد و اين خود دليل زنده اى است كه روح آدمى بعد از مرگ باقى مى ماند. پيام آيات قرآن اين است كه هرگز به مرگ از دريچه چشم دنياپرستان مادى نگاه نكنيد؛ چراكه آنها آن را به معناى نابودى انسان و نقطه پايان زندگى او مى شمرند، بلكه مرگ انتقال از «حيات ادنى» و زندگى پست تر به «حيات اعلى» و زندگى بالاتر است، آن هم توسّط فرشتگان الهى كه وسيله اين نقل و انتقال اند.