در اين جهان كسي اعتقاد به زندگى جاويدان ندارد و همه مى دانند چراغ زندگى دير يا زود خاموش مى شود؛ ولى زرق و برق زندگى و شيرينى لذّات دنيا به قدرى است كه پرده بر روى اين واقعيت مى اندازد و گاه انسان، مرگ را به كلّى فراموش مى كند و يا خود را به فراموشي مى زند. حركات و تفكراتش طوری است كه گويى جاودانه در اين جهان مى ماند. با مرگ يكی از دوستان يا عزيزانش، در لحظات كوتاهى تكانى مى خورد، ولى وقتى كه به زندگى عادى برگشت همه چيز را فراموش می كند و به موجودى هوسباز و خطرناك تبديل مى شود.

با استفاده از آیات و روایات، می توان گفت: اگرچه همزمان با مرگ شخص، پرونده اعمال جديد او بسته مى شود، اما به اين معنا نيست كه آثار اعمال گذشته به او نمى رسد؛ بلكه پرونده اعمال پيش از مرگ همواره گشوده است و انسان در برزخ و قيامت، ثمره و نتیجه اعمال صالح و یا ناشایستی که در دنیا انجام داده را دریافت می کند.

امام علی(ع) می فرمایند: «از پیشینیان تان عبرت گیرید و مانند آنها فریفته دنیا نشوید، آنها كه از تمام امكانات دنيا بهره مند شدند، گويى شيرى كه در پستان دنيا بود تا آخر دوشيدند و نوشيدند و از همه زر و زيورها و زرق و برقها و لذّات دنيا بهره گرفتند؛ ولى چيزى نگذشت كه كاخهايشان گورهايشان شد و ...».

در روایات آمده است كه هوشيارترين مردم كساني هستند كه بيشتر از همه به ياد مرگ باشند و خود را براى آن مهيّا كنند. آنهائي كه هم شرف دنيا را براى خود فراهم كرده اند و هم كرامت آخرت را. دليل آن هم روشن است؛ زيرا ياد مرگ، عامل بازدارنده مهمّى در برابر گناهان و تلاش هاى بيهوده آميخته با حرص و طمع محسوب مى شود.

در جهان بینی اسلامی «دنيا» مرحله اى است گذرا و مقدّمه اى براى «آخرت»، و در روايات به عناويني چون «مزرعه»، «پل» و گاه «تجارتخانه» تشبيه شده و در «نهج البلاغه»، دنیا به ميدان تمرين و آخرت به ميدان مسابقه تشبیه شده که از این تشبیه استفاده می شود: سعادت و نجات در آخرت را بدون حساب به كسى نمى دهند، و با پايان دنيا، پرونده اعمال بسته مى شود و قيامت جاى حساب است نه عمل، و جايزه اين مسابقه، برترين جوائز است، و تفاوت درجات و مراتب انسان ها با اعتقاد اعمال و اخلاق آنها ارتباط دارد، و هيچ چيز از اعمال و رفتار ما در دنيا از ميان نمى رود و آثار همه باقى مى ماند.

در منطق قرآن و روایات، وجود و عدم اشیاء، بوسیله آثار آنها شناخته مى شود، این كه در قرآن به پیامبر(ص) می فرماید: «تو نمى توانى سخنت را به گوش مردگان برسانى، و نمى توانى كران را در حالی که پشت مى كنند فرا بخوانى»، فهميده مي شود كه منظور از مردگان و كران در اينجا افرادى هستند كه ظاهراً زنده و داراى گوش شنوا هستند؛ امّا چون عكس العمل مناسبى در برابر دعوت پيامبر(ص) نشان نمى دهند، در زمره مردگان و كران محسوب شده اند.

یاد مرگ حقیقتی عبرت انگیز و بیدارگر در زندگی انسان است، از این رو پيامبر(ص) می فرماید: «با هوش ترين مؤمنان كسى است كه بيش از همه به ياد مرگ باشد». هم چنین امام علی(ع) می فرماید: «در آخرين روز دنيا و نخستين روز آخرت، اموال، فرزندان و اعمال در برابر انسان مجسم شده و از آنها می پرسد سهم من نزد شما چيست؟ اموال مى گويد: فقط به اندازه كفن، فرزندان مى گويند: ما تو را زير خاك دفن می کنیم، به اعمالش مى گويد: من نسبت به تو بى رغبت بودم، اكنون بهره من چیست؟ مى گويد: من در قبر و قيامت با تو هستم».

ایشان می فرماید: «شما رانده شدگان و تعقيب شدگان مرگ هستيد [و صيد شدگان به وسيله آن] اگر بايستيد شما را دستگير خواهد كرد و اگر فرار كنيد به شما خواهد رسيد و مرگ از سايه شما با شما همراه تر است و با موى پيشانى شما گره خورده و دنيا در پشت سر شما به سرعت در هم پيچيده مى شود [و پايان عمر دور نيست]». منظور امام(ع) اين است كه اين صياد كه همان مرگ است، به قدرى چيره دست است كه انسان ها كه صيد او هستند چه بايستند و چه فرار كنند آنها را خواهد گرفت و احدى از چنگال او رهايى نمى يابد.

ایشان فرموده است: «[پسرم] قلب خود را با موعظه زنده كن و هواى نفس را با زهد بميران، دل را با يقين نيرومند ساز و با حكمت نورانى و با ياد مرگ رام نما و آن را به اقرار به فناى دنيا وا دار، با نشان دادن فجايع دنيا، قلب را بينا كن و از هجوم حوادث روزگار و زشتى هاى گردش شب و روز، آن را برحذر دار، و اخبار گذشتگان را بر نفس خود عرضه نما و مصائب رسيده به اقوام گذشته را به او يادآورى كن و در ديار و آثار آنها گردش نما و درست بنگر آنها چه كردند، از كجا منتقل شدند و در كجا فرود آمدند؟ هرگاه در وضع آنها بنگرى خواهى ديد آنها از ميان دوستان خود خارج شده در ديار غربت بار انداختند و گويا بزودي تو هم يكى از آنها خواهى شد ...».

امام علی(ع) به همگان هشدار مى دهد كه اين ديدار كننده به سراغ همه شما مى آيد و كماندارى است كه همه را نشانه مى رود و هماورد و حريفى است كه نيرومندترين انسانها در مقابله با او ناتوانند. او مى آيد همه چيز را بر هم مى ريزد، بساط عيش و نوش را بر مى چيند و انسان را با خود مى برد. شما در دامهای او گرفتارید و مورد هدف تیرهایش می باشید و عظمت و هیبتش بر شما سایه افکنده است، او با تمام مشکلات و بیماریها و سختی های جان دادن می آید تا این شربت ناگوار را به شما بچشاند.