آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

همان گونه كه ورود روح در بدن بر ما مبهم است، مسأله قبض روح نيز چندان روشن نیست؛ همين اندازه مى دانيم كه به هنگام قبض روح، رابطه روح از جسم بريده مى شود. آنچه در روايات اسلامى در این زمینه آمده است به نظر مى رسد تشبيه و اشاره باشد. زیرا که درک مسائل مربوط به عالم ماوراء طبيعت بوسیله ذهن مادی بسیار مشکل است. بر اساس تشبیهات روایات، تمام دنیا برای فرشته مرگ همانند کف دست است و يا اين كه فرشتگان قبض ارواح در جهان پراكنده اند و به ماموریت خود می پردازند.

همان گونه كه ورود روح در بدن بر ما مبهم است، مسأله قبض روح نيز چندان روشن نیست؛ همين اندازه مى دانيم كه به هنگام قبض روح رابطه روح از جسم بريده مى شود. اما چگونه و به چه صورت؟ دقيقاً روشن نيست.
آنچه در روايات اسلامى آمده است به نظر مى رسد تشبيهات و اشاراتى باشد، وگرنه براى ما زندانيان عالم ماده درك اين گونه مسائل كه به عالم ماوراء طبيعت ارتباط دارد مشكل است.
آيا فرشته مرگ در جايى قرار گرفته ـ همان گونه كه در بعضى از روايات آمده ـ و تمام دنيا براى او مانند كف دست است و هر كس فرمان مرگ او صادر شده از ميان جمعيّت مى گيرد و قبض روح مى كند، يا اين كه فرشتگان قبض ارواح در جهان پراكنده اند و به موقع به سراغ شكارهاى خود مى روند؟
در خطبه 111 نهج البلاغه در خصوص بچّه هايى كه در دوران جنينى قبض روح مى شوند، سه احتمال ذكر شده است: نخست اين كه فرشته مرگ وارد شكم مادر مى شود، ديگر اين كه از بيرون، روح جنين را به سوى خود فرا مى خواند و سوّم اين كه از آغاز در كنار جنين در شكم مادر ساكن است و اين كه امام هيچ احتمال را بر ديگرى ترجيح نداده، اشاره به اين حقيقت است كه درك جزئيات اين امور براى ما كه در جهان ماده قرار داريم آسان نيست.
بعضى از شارحان نهج البلاغه از ميان اين سه احتمال، احتمال دوّم را ترجيح داده اند، شايد به اين دليل كه در حديثى از امام صادق(عليه السلام) نقل شده كه از «ملك الموت» سؤال كرده اند: تو چگونه در يك لحظه قبض ارواحى مى كنى كه بعضى در مغرب و بعضى در مشرق هستند؟ در پاسخ گفت: من آنها را صدا مى زنم و آنها به سوى من مى آيند. سپس افزود: دنيا در برابر من همچون يك كاسه است كه در برابر يكى از شما باشد که از هر گوشه اى از آن بخواهد چيزى را بر مى گيرد.(1)،(2)