آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در حالى كه بسيارى «مرگ» را به عنوان نيستى و پايان يافتن همه چيز مى پندارند، قرآن حقيقت آن را به عنوان قبض كردن و دريافت داشتن روح انسان به وسيله ذات پاك پروردگار يا به تعبير ديگر انتقال از عالمى حقير و كوچك به جهانى بزرگ و والا تفسير كرده است. هدف قرآن، بيان اين حقيقت است كه: همان گونه كه در عالم خواب، روح انسان نابود نمى شود و موقتاً رابطه آن با بدن ضعيف مى گردد و مى تواند در عوالمى سير كند، همين طور با مردن نيز فنائى در كار نيست؛ بلكه آزاد شدن روح و سير در عوالم بزرگ ديگر است.

در حالى كه بسيارى مرگ را به عنوان فنا و نيستى و پايان يافتن همه چيز مى پندارند و به همين دليل از آن سخت بيمناكند و در وحشتند، قرآن مجيد حقيقت آن را به عنوان «تَوَفّى»؛ (قبض كردن و دريافت داشتن روح انسان به وسيله ذات پاك پروردگار يا به تعبير ديگر انتقال از عالمى حقير و كوچك به جهانى بزرگ و والا) تفسير كرده است. سوره زمر آیه 42 مى فرمايد: (خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى كند)؛ «اَللهُ يَتَوفَّى الاْنْفُسَ حينَ مَوْتِها».(1)
سپس براى اينكه نمونه اى از مرگ را در زندگى اين جهان ارائه دهد، مى افزايد: (و نيز ارواحى را كه نمرده اند به هنگام خواب مى گيرد)؛ «وَ الَّتى لَمْ تَمُت فى مَنامِها». سپس ارواح كسانى را كه فرمان مرگ آنها را صادر كرده نگه مى دارد [و هرگز از خواب بيدار نمى شوند] و ارواح ديگرى را [كه هنوز بايد زندگى اين دنيا را ادامه دهند] باز مى گرداند تا سرآمد معينى)؛ «فَيُمْسِكُ الَّتى قَضَى عَلَيْها الْمَوْتَ وَ يُرْسِلُ الاْخرى اِلى اَجَل مَسمّىً». (و در اين، نشانه هاى روشنى است [از قانون مرگ و حيات و حقيقت اين دو پديده] براى كسانى كه تفكر مى كنند)؛ «اِنَّ فى ذلِكَ لآيات لِقَوْم يَتَفَكَّرُونَ». هدف قرآن، بيان اين حقيقت است كه: همان گونه كه در عالم خواب روح انسان نابود نمى شود، بلكه موقتاً رابطه آن با بدن ضعيف مى گردد و به همين دليل مى تواند در عوالمى سير كند، همين طور با مردن نيز قنائى در كار نيست؛ بلكه آزاد شدن روح و سير در عوالم بزرگ ديگر است.
«يتوفّى» از ماده «وفى» در اصل به معناى كمال است و لذا «درهم وافى» به معناى درهم كامل است. (كامل از نظر وزن و از نظر مقدار نقره) و به اين ترتيب توفى به معناى دريافت كامل است و با توجه به اينكه گيرنده و دريافت كننده خداست مفهوم اين جمله گام نهادن انسان بعد از مرگ به جهانى بالاتر و والاتر است. اين ديدگاه درباره مرگ بسيارى از مفاهيم و محاسبات را دگرگون مى سازد و همين است كه آن را به عنوان دريچه اى به سوى عالم بقا معرفى مى كند.
اين نكته نيز قابل توجه است كه آيه فوق با هماهنگ شمردن «خواب» و «مرگ» به همه انسان ها هشدار مى دهد چگونه از مرگ غافل مى شويد در حالى كه برادر مرگ در هر شبانه روز به سراغ شما مى آيد و آن را به خوبى لمس مى كنيد! در حال خواب از اين جهان بيگانه مى شويد و از تمام زندگى و مقام و هستى خود موقتاً جدا مى گرديد، مرگ نيز يك خواب جاودانى است و خواب يك مرگ موقت و شايد جمله آخر آيه «اِنَّ فى ذلِكَ لاَيات لِقَوْم يَتَفَكَّرُونَ». اشاره به تمام اين جهات باشد.(2)