دشمنان تفکر شیعی وقتی دیدند مادام كه رهبرى روحانى جامعه به دست مراجع شيعه است و آنها علاوه بر نفوذ اجتماعى، داراى استقلال اقتصادى نیز هستند، فهمیدند با این شرایط نمى توانند نقشه هاى خود را در زمينه تخريب عقائد اسلامى پياده كنند؛ لذا تلاش كردند با سمپاشى در مسئله تقليد، پيوند علمى و روحانى ميان مردم و رهبران دينى را قطع کنند. همچنين تلاش كردند كه مردم را از اداى خمس و سهم امام بازدارند تا پشتوانه اقتصادى حوزه هاى علميه و ديگر فعاليت هاي دينى و علمى از بين برود يا حوزه علميه از مسیر خود منحرف شود.

مفسران شيعه و سنی گفته اند: منظور از «ذوى القربى»، نزديكان پيامبر(ص) هستند. در مقابل، سه تفسير ديگر ذکر شده که خلاف استعمال قرآنی و مفهوم لغوی این کلمه است و ظاهرا به منظور كم رنگ كردن مقام اهل بيت(ع) مطرح شده‌ است. با توجه به این آیه پیامبر(ص) اجرى براى خود از مردم نخواسته است بلکه از ضميمه آيات قرآن فهميده مي شود محبت ذوی القرباى او راهى به سوى خدا است؛ چرا كه اين مودّت، دريچه اى است به سوى مسأله امامت و ادامه خط رهبرى رسول خدا(ص) در امّت و هدايت مردم در پرتو آن.

امام على(ع) پس از پیامبر(ص)، شایسته ترین فرد براى اداره امور جامعه اسلامى بود؛ اما مسیر خلافت اسلامى پس از پیامبر(ص) منحرف گردید. على(ع) که با چنین وضعى روبرو شده بود، با ارزیابى اوضاع و احوال جامعه اسلامى به این نتیجه رسید که اگر اصرار به قبضه کردن حکومت و حفظ مقام و موقعیت رهبرى خود نماید، وضعى پیش مى آید که زحمات پیامبر اسلام و خونهاى پاکى که در راه اسلام ریخته شده است به هدر مى رود، لذا وضع موجود را تحمل کرده و در حدّ امکان به حل مشکلات مسلمانان و انجام وظائف خود پرداخت.

گزینش یک دودمان بزرگ براى فیض نبوت، غیر از موروثى بودن آن مقام مى باشد و امامت امامان دوازده گانه نیز از همین مقوله است. با بررسى زندگانى پیشوایان این حقیقت کاملا روشن مى گردد که اختصاص رهبرى امت به خاندان بنى هاشم، ربطى به موروثى بودن امامت ندارد و گزینش امام به اختیار کسى حتى امام پیشین نیست، بلکه باید به روشى غیر از وراثت تعیین گردد.

«نبى» آن انسان والایى است که وحى الهى را دریافت مى کند و دین از طریق او به مردم ابلاغ مى شود؛ و «امام» آن انسان وارسته اى است که از طرف پیامبر، مأمور پاسدارى از دین پیامبر و رهبرى امت پس از اوست.
نتیجه این که پیامبر، پایه گذار دین است و امام حافظ و پاسدار آن. امام باید دو شرط داشته باشد؛ 1- از همه افراد امت به اصول وفروع اسلام، اعلم و داناتر باشد. 2-در برابر گناهان مصونیت (عصمت) داشته باشد.
 

پیامبر(ص) در موضوع رهبرى و خلافت، روش انتصاب را پیش گرفته، نه راه انتخابات مردمى را، مثل نصب جانشین در حدیث یوم الدّار که علی(ع) را به عنوان خلیفه خود تعیین کرد، و نصب امام در روز غدیر که بسیاری از صحابه و تابعین آن را ذکر کرده اند.

آیه 113 سوره نساء، به مسأله مصونیت پیامبر(ص) از خطا، اشتباه و گناه اشاره مى کند. خداوند براى این که پیامبر(ص) بتواند در هر چیز سرمشقى براى امت باشد و اعتماد کامل مردم را که از نخستین شرط هاى رهبرى الهى است، به خود جلب نماید، علوم و دانش هائى به پیامبر(ص) آموخته که در پرتو آن در برابر گناه و خطا بیمه مى شود؛ چرا که جهل منشاء همه لغزش  هاست.

با توجه به قرائن موجود در این آیه و آیات دیگر، منظور از «خلق» آفرینش نخستین و منظور از «امر» قوانین و نظاماتى است که به فرمان خدا در جهان حکومت مى کند و آنها را در مسیر خود رهبرى مى نماید. بعضى از فلاسفه مایلند عالم «خلق» را عالم «ماده» و عالم «امر» را عالم «ماوراء مادّه» بدانند؛ ولى این نظریه با موارد استعمال «امر» در قرآن  ناسازگار است.

امام حسین(ع) پیش از آنکه اسمى از دعوت کوفیان به میان آید، در مدینه از بیعت با یزید سر باز زد و در سوم شعبان وارد مکه شد و در آنجا اقامت گزید و به افشاگرى بر علیه یزید پرداخت. وقتی خبر قیام امام(ع) به عراق رسید، مردم کوفه تصمیم گرفتند از ایشان جهت رهبرى خود دعوت کنند و نخستین نامه در دهم ماه رمضان به دست امام رسید. لذا دعوت کوفیان تاثیری در شروع قیام نداشت بلکه فقط بُعد تازه اى به قضیه داد و وظیفه تازه اى براى امام ایجاد کرد.

انسان در مسیر کمال و سیر الی الله، راهى پر فراز و نشیب و طولانى را مى پیماید و بدون رهبرى یک پیشواى معصوم نمى تواند به مقصد برسد. انسان  با وجود نیروى عقل، وجدانى قوى و کتاب آسمانی، باز ممکن است در تشخیص راه گرفتار اشتباه شود؛ لذا وجود یک پیشواى معصوم، خطر انحراف و گمراهى را تا حدّ زیادى تقلیل مى دهد. پس وجود امام(ع)، مکمل هدف آفرینش انسان است و خداوند حکیم، هر آنچه که براى وصال انسان به هدف آفرینش لازم است در اختیار او قرار داده است.