آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«نبى» آن انسان والایى است که وحى الهى را دریافت مى کند و دین از طریق او به مردم ابلاغ مى شود؛ و «امام» آن انسان وارسته اى است که از طرف پیامبر، مأمور پاسدارى از دین پیامبر و رهبرى امت پس از اوست.
نتیجه این که پیامبر، پایه گذار دین است و امام حافظ و پاسدار آن. امام باید دو شرط داشته باشد؛ 1- از همه افراد امت به اصول وفروع اسلام، اعلم و داناتر باشد. 2-در برابر گناهان مصونیت (عصمت) داشته باشد.
 

«نبّى» بر گرفته از «نبأ» است که به خبر بزرگ و قابل توجه مى گویند، و در اصطلاح، آن انسان والایى است که از غیب خبر مى دهد و یا از غیب آگاه است.(1)
البته هر خبر غیبى منظور نیست، بلکه خبرى که مربوط به بیان وظایف مردم در قلمرو عقیده و شریعت باشد.
انبیا بر دو دسته اند:
1. گروهى از طریق وحى، پایه گذار شریعت و آورنده قوانین حیات بخش در زندگى فردى و اجتماعى انسان ها هستند، مانند شریعت نوح و ابراهیم و موسى و عیسى (علیهم السَّلام) و حضرت محمد (صلَّى اللّه علیه و آله و سلَّم).
2. گروهى دیگر از طرف خدا مأمورند که شریعت موجود را ترویج کند، مثلًا انبیاى بنى اسرائیل که همگان مروّجان شریعت حضرت موسى بودند.
نتیجه این که پیامبر، مخاطب وحى تشریعى است، خواه به صورت تأسیس، یا به صورت ترویج. فرشته بر او فرود مى آید و او را در جریان امور تشریعى و دینى قرار مى دهد و او مأمور است آنها را به مردم برساند. با آمدن آخرین حلقه از سلسله پیامبران آسمانى، باب وحى تشریعى منقطع شده و دیگر پیامبرى نخواهد آمد تا پیام هاى دینى را که قبلًا بازگو نشده است، تبیین کند.
تعریف امام:
ابن خلدون مى گوید:
امامت از نظر اهل تسنّن از امور عامّه است که به خود امّت بستگى دارد. هر کس را امت تعیین کند، او پیشوا خواهد بود.
از نظر شیعه امامت پایه دین و زیربناى اسلام است و هرگز براى پیامبر جایز نیست آن را نادیده بگیرد یا به امّت بسپارد، بلکه بر او لازم است امام را معین کند. امامى که از گناهان صغیره و کبیره پیراسته باشد.(2)
یادآور مى شویم که امام از نظر شیعه کلیه وظایف پیامبر را برعهده دارد، جز آن که وحى تشریعى بر او نازل نمى شود و فرشته اى در این مورد بر او فرود نمى آید.
به تعبیر دیگر، «نبى» آن انسان والایى است که وحى الهى را دریافت مى کند و دین از طریق او به مردم ابلاغ مى شود؛ و «امام» آن انسان وارسته اى است که از طرف پیامبر، مأمور پاسدارى از دین پیامبر و رهبرى امت پس از اوست.
نتیجه این که پیامبر، پایه گذار دین است و امام حافظ و پاسدار آن.
از آنجا که کلیه وظایف «نبى» به جز وحى تشریعى که فقط بر پیامبر فرود مى آید، برعهده امام است، وى باید دو شرط مؤثر را داشته باشد تا بتواند وظایف خود را انجام دهد:
1. از همه افراد امت، به اصول وفروع اسلام، اعلم و داناتر باشد، تا بتواند مبیّن اصول و فروع اسلام و برطرف کننده کلیه نیازهاى علمى و معنوى امت باشد که با وجود او، امّت به کسى دیگر نیازمند نگردد.
2. در برابر گناهان مصونیت (عصمت) داشته باشد، زیرا بدون پیراستگى از گناهان نمى تواند اعتماد مردم را به گفتار و رفتار خود جلب کند و الگویى براى مردم باشد، همچنان که بدون مقام عصمت نمى تواند در قلوب و نفوس مردم نفوذ کند. بنابراین امام به دو جهت باید از تمام لغزش هاى عمدى و سهوى مصون باشد:
1. براى جلب اعتماد مردم.
2. براى نفوذ در افکار و اندیشه هاى آنان (الگو شدن).
البته متکلمان شیعه درباره لزوم این دو شرط بحث هاى گسترده اى دارند که مى توان براى آگاهى از آنها به کتاب هاى کلامى مراجعه کرد.(3)