آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آیه 113 سوره نساء، به مسأله مصونیت پیامبر(ص) از خطا، اشتباه و گناه اشاره مى کند. خداوند براى این که پیامبر(ص) بتواند در هر چیز سرمشقى براى امت باشد و اعتماد کامل مردم را که از نخستین شرط هاى رهبرى الهى است، به خود جلب نماید، علوم و دانش هائى به پیامبر(ص) آموخته که در پرتو آن در برابر گناه و خطا بیمه مى شود؛ چرا که جهل منشاء همه لغزش  هاست.

خداى متعال در آیه 113 سوره «نساء» مى فرماید: (اگر فضل و رحمت پروردگار شامل حال تو نبود جمعى از آنها تصمیم داشتند تو را از مسیر حق و عدالت، منحرف سازند، ولى لطف الهى شامل حال تو شد و تو را حفظ کرد)؛ «وَ لَوْلا فَضْلُ اللّهِ عَلَیْکَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ یُضِلُّوکَ».
(اینها فقط خود را گمراه مى کنند و هیچگونه زیان به تو نمى رسانند)؛ «وَ ما یُضِلُّونَ إِلاّ أَنْفُسَهُمْ وَ ما یَضُرُّونَکَ مِنْ شَیْء».
سرانجام علت مصونیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) از گمراهى و خطا و گناه را چنین بیان مى کند: (خدا، کتاب و حکمت بر تو نازل کرد و آنچه را نمى دانستى به تو آموخت)؛ «وَ أَنْزَلَ اللّهُ عَلَیْکَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَکَ ما لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ».
و در پایان آیه مى فرماید: (فضل خداوند بر تو بسیار بزرگ بوده است)؛ «وَ کانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَیْکَ عَظیماً».
آیه فوق، از آیاتى است که به مسأله مصونیت پیامبر(صلى الله علیه وآله) از خطا، اشتباه و گناه اشاره مى کند و مى گوید: اگر امدادهاى الهى شامل حال تو نبود تو را گمراه مى ساختند ولى با وجود این امدادها قادر به این کار نخواهند بود و هیچگونه زیانى در این راه به تو نمى رسانند.
به این ترتیب، خداوند براى این که: پیامبر(صلى الله علیه وآله) بتواند در هر چیز سرمشقى براى امت باشد، الگوئى براى نیکى ها و خیرات گردد، و از عواقب دردناک لغزش هائى که ممکن است دامن یک رهبر بزرگ را بگیرد، برکنار باشد و امت از سرگردانى در مسأله اطاعت پیامبر(صلى الله علیه وآله) در امان باشند و گرفتار تضاد در میان اطاعت و عدم اطاعت نشوند پیامبرِ خود را در برابر خطا و گناه بیمه مى کند تا اعتماد کامل مردم را که از نخستین شرط هاى رهبرى الهى است، به خود جلب نماید.
و در ذیل آیه، یکى از دلائل اساسى مسأله عصمت به طور اجمال آمده است و آن این که: خداوند علوم و دانش هائى به پیامبر(صلى الله علیه وآله) آموخته که در پرتو آن در برابر گناه و خطا بیمه مى شود; زیرا علم و دانش (در مرحله نهائى) موجب عصمت است، مثلاً پزشکى که آب آلوده به انواع میکروب هاى وبا، مالاریا، و ده ها بیمارى خطرناک دیگر را در آزمایشگاه در زیر «میکروسکوپ» مشاهده کرده و اثر کشنده آن را به روشنى دریافته است، ممکن نیست از آن آب بنوشد.
یعنى این علم، به او مصونیت در برابر ارتکاب این عمل مى دهد، در حالى که جهل به آن ممکن است موجب ارتکاب گردد.
همچنین سرچشمه بسیارى از اشتباهات، جهل به مقدمات، یا لوازم و عواقب یک کار است.
بنابراین، کسى که از طریق وحى الهى و تعلیم پروردگار، آگاهى کامل از مسائل مختلف دارد، نه گرفتار لغزش مى شود، نه گمراهى و نه گناه.
ولى اشتباه نشود با این که: چنان علمى براى پیامبر(صلى الله علیه وآله) از ناحیه خدا است ولى باز جنبه اجبار به خود نمى گیرد، یعنى هیچ گاه پیامبر مجبور نیست به علم خود عمل کند، بلکه از روى اختیار به آن عمل مى نماید.
همان طور که طبیب مزبور با داشتن آگاهى از وضع آن آب آلوده، اجبارى به ننوشیدن آن ندارد، بلکه از روى اراده از شرب آن خوددارى مى کند.
و اگر گفته شود: چرا پیامبر(صلى الله علیه وآله) مشمول چنین فضل الهى شده است نه دیگران؟
باید گفت: این به خاطر مسئولیت سنگین رهبرى است که بر دوش او گذاشته شده است، و بر دوش دیگران نیست؛ زیرا خداوند به همان مقدار که مسئولیت مى دهد، توان و نیرو مى بخشد (دقت کنید).(1)