آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

گزینش یک دودمان بزرگ براى فیض نبوت، غیر از موروثى بودن آن مقام مى باشد و امامت امامان دوازده گانه نیز از همین مقوله است. با بررسى زندگانى پیشوایان این حقیقت کاملا روشن مى گردد که اختصاص رهبرى امت به خاندان بنى هاشم، ربطى به موروثى بودن امامت ندارد و گزینش امام به اختیار کسى حتى امام پیشین نیست، بلکه باید به روشى غیر از وراثت تعیین گردد.

گاهى مشیت الهى- بنا بر مصلحت- بر این تعلق مى گیرد که یکى از مناصب الهى مانند نبوت را در خانواده خاصى قرار دهد، و دیگر دودمان ها در آن شریک نشوند، چنان که درباره منصب نبوت پس از درگذشت ابراهیم چنین بوده است، آنجا که مى فرماید:
«وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ جَعَلْنا فِی ذُرِّیَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَ الْکِتابَ».(1)
(به ابراهیم (فرزندانى به نام) اسحاق و یعقوب بخشیدیم و نبوت و کتاب آسمانى را در دودمان او قرار دادیم).
گزینش ذریه ابراهیم براى نبوت و نزول کتاب، در برابر دیگر خانواده ها، به معنى موروثى بودن مقام نبوت نیست، زیرا در این صورت باید امر نبوت در میان فرزندان یک پیامبر نسل اندر نسل منتقل گردد، در حالى که چنین نبود، گاهى پدر و پسر به ترتیب به مقام نبوت نایل مى آمدند- مانند داود و سلیمان- ولى در دیگر موارد، پس از مرگ پیامبر، نور نبوت به فرزندان او نمى رسید، بلکه به افراد دیگر از خاندان بزرگ ابراهیم منتقل مى گشت.
خلاصه این که گزینش یک دودمان بزرگ براى فیض نبوت، غیر از موروثى بودن آن مقام مى باشد و امامت امامان دوازده گانه نیز از همین مقوله است.
طبق روایات «الأئمة الاثنى عشر من قریش» خاندان قریش براى ولایت و خلافت از رسول خدا برگزیده شده اند، ولى مقصود از «قریش» همه قبایل چهارگانه آن نیست، بلکه خصوص بنى هاشم است که از اصالت و طهارت و فضیلت بالایى برخوردارند،(2) و این نور در این خاندان باقى خواهند ماند، امّا نه به معناى موروثى که از پدر به فرزند منتقل شود، بلکه به همان شیوه اى که در انتقال نبوت در خاندان ابراهیم بیان گردید.
از این رو پس از شهادت حسن بن على(علیهما السَّلام) مقام ولایت از آن برادر وى سالار شهیدان گردید، و همچنین پس از درگذشت امام صادق(علیه السَّلام) على رغم وجود فرزندى به نام «عبداللّه بن افطح»، خلافت الهى از آن فرزند دیگرش، موسى بن جعفر(علیه السَّلام) گردید.
با بررسى زندگانى پیشوایان این حقیقت کاملًا روشن مى گردد که اختصاص رهبرى امت به خاندان «بنى هاشم»، ربطى به موروثى بودن امامت ندارد و گزینش امام به اختیار کسى- حتى امام پیشین- نیست، بلکه باید به روشى غیر از وراثت تعیین گردد.
«امامان از قریش هستند، و درخت وجودشان در سرزمین این تیره از بنى هاشم غرس شده اند، مقام امامت در خور دیگران نیست و دیگران شایستگى این مقام را ندارند.(3) .(4)