داستانهای قرآن؛ خیالی و فرضی یا واقع گرایانه و عینی؟

آيا «قصص قرآن» مانند داستان‌های ساير كتب، انگاره‌هايى خيالى و فرضى است؟!

داستان‌هاى قرآن، واقعى و تجربه‌هایى تلخ و شیرین از زندگى بشر است كه قرآن براى عبرت آموزى یاد كرده است؛ و پر واضح است كه از انگاره‌هاى وهمى و خاطره‌هاى خیالى، پندآموزى میسّر نیست. البته باید توجه داشت كه قرآن این حوادث تاریخى را با بیانى ادبى و هنرى به زیباترین شكل به تصویر كشیده است تا جذّابیت و تأثیر آن بیشتر شود. به طور كلّى شیوه قرآن آن است كه براى اثرگذار كردن آموزه‌هاى خویش و پیشبرد دعوت حق، ضمن پایبندى به واقع، هنر را به خدمت مى‌گیرد و از امور وهمى و خیالى صِرف پرهیز مى‌كند؛ زیرا امور خیالى تأثیرگذارى پایدارى ندارد و دانشمندان علوم تربیتى بر این نكته تأكید دارند كه از بنا كردن پایه‌هاى تربیتى بر بنیان‌هاى ناپایدار باید پرهیز كرد؛ چراكه چنین ساختمانى قوام و دوامى نخواهد داشت و فرو مى‌ریزد.

حكمت «تكرار» در قصص قرآنی؟

حكمت «تكرار» در قصص قرآنی چیست؟

تكرارهاى صورت گرفته در قرآن به گوناگونى هدف‌هايى بر مى‌گردد كه قرآن در پى آن است. يك قصّه ممكن است داراى ابعادى چند باشد و با يك بار گفتن، پيام‌هاى هدايتى و تربيتى آن پايان نيابد؛ از اين رو در مناسبت‌هاى پيش آمده، هر بار به لحاظ بُعدى از آن تكرار مى‌شود و در نوبت ديگر، اين مناسبت تغيير مى‌كند و مناسبتى ديگر جايگزين آن مى‌شود. از دیدگاه ادبى نیز تكرار قصّه‌ها در قرآن، همراه با نكته‌ها و ظرافت‌هایى است كه بر حسب مناسبت‌ها لحاظ مى شود.

معنای «امّى» بودن پیامبر اسلا م(ص)؟

«امّى» بودن پیامبر اسلام (ص) به چه معناست؟

پيامبر(ص) به ظاهر خواندن و نوشتن نمى دانست؛ بنابراين او را «امّى» مى خواندند. قرآن هم او را با همين وصف ياد كرده است. در معناي آن دو احتمال هست: 1. منسوب به «امّ»؛ (مادر): کسی را گویند که مانند روزی که از مادر زاده شده، فاقد سواد است. 2. منسوب به «امّ القرى»؛ (شهر مكّه): يعنى كسى كه در مكّه زاده شده است.

تأثيرپذيری قرآن از فرهنگ جاهلی!؟

آيا اين سخن صحيح است كه چون قرآن به لسان قوم جاهلی نازل شده پس از فرهنگ و آداب جاهلی تأثير گرفته است؟!

قرآن آمد تا تأثيرگذار باشد و با عادات و رسوم فرسوده جاهلى مبارزه كند، نه آنكه در برابر عُرف حاكم كرنش نشان دهد و تأثير بپذيرد. عمده دليل کسانی که این شبهه را مطرح می کنند «تكلّم به لسان قوم» است، كه لازمه آن پذيرش بار محتوايى واژگانى است كه به كار گرفته مى شود؛ زيرا الفاظ و كلمات كاربردى هر قومى، حامل فرهنگ آن قوم مى باشد و به كار گرفتن آن از سوى هركه باشد، به معناى پذيرفت فرهنگ حاكم بر آن جامعه است. و حال آنكه واژگان كاربُردى رايج در عُرف هر لغتى، تنها به عنوان ذكر نام و نشان براى مفاهيمى است كه ميان گوينده و شنونده ردّ و بدل مى شود و هرگز نمى تواند نشانگر پذيرش انگيزه واضع اصل لغت باشد.

"برتري پسر بر دختر" نشانه تأثير اسلام از فرهنگ جاهلی!

آيا اسلام با تاثیر گرفتن از «فرهنگ جاهلی» پسر را برتر از دختر دانسته است؟!

قرآن در آيات 58 و 59 سوره «نحل» بر انديشه جاهلى "برتري پسر بر دختر" خط بطلان كشيده؛ و به جهت تفاوتى كه اعراب ميان پسران و دختران مي نهادند، ایشان را به سخت‌ترين شكل سرزنش و توبيخ كرده است. در هيچ يك از تعبيراتِ سرزنش‌گرِ قرآن، نكوهشى يا خرده‌اى بر خود زن نيست ـ نه به تصريح و نه اشارت ـ بلكه همانا سرزنش بر عرب است كه چنين نگرش نادرستى داشتند.

وعده «باغ و رود و حور» نشانه تأثيرپذيری قرآن از محيط حجاز!

اگر قرآن كريم متأثر از محيط و فرهنگ حجاز نبوده چرا وعده باغ و جويبار و حور كه برای مردم آن محيط جذاب بوده داده است؟

تعبيرات قرآنى همه براساس مقياس‌هاى همگانى بيان شده نه براساس مقياس‌هاى خاص عرب. بهشت با سايه درختان و جوى‌هاى روان و كاخ‌ها و حوريه‌هايش همه و همه چشم اندازهايى هستند كه باب طبع همگان است و هر كس در هر سرزمين، مشرق يا مغرب، آباد يا ويران، ديده يا ناديده آن را مى طلبد؛ بنابراين نمي‌تواند ويژه برخى از ملّت‌ها و قوميّت‌ها مثل قوم عرب باشد.

رشادت های امام علی(ع) در عصر پیامبر(ص)

امام علی(علیه السلام) در خطبه 192 نهج البلاغه، در بیان رشادت های خود در عصر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) چه می فرماید؟

امام علی(ع) برای تقویت روحیه اصحاب و تضعیف روحیه فتنه جویان می فرماید: «من در جوانى بزرگان و شجاعان عرب را به خاك افكندم و شاخ هاى بلند قبيله ربيعه و مضر را درهم شكستم». بر این اساس امام(ع) پيروزى هايش را در نظرها مجسّم مى كند؛ ضربات امام در ميدان بدر و دفاع جانانه از پىامبر(ص) در نبرد احد و ضربه سهمگين بر عمرو بن عبدود در نبرد احزاب، و قدرت نمایی در فتح مکه و جنگ حنین، او را در تمام جزيرة العرب مشهور ساخت.

مشكلات عظيم پیامبر(ص) در دوران رسالت؟!

امام علی(علیه السلام) در خطبه 194 نهج البلاغه، چه مشكلاتي را از دوران رسالت پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) یاد نموده است؟

امام علي(ع) در مورد مشكلات عظيم پیامبر(ص) در دوران رسالتش مي فرمايد: «گواهى مى دهيم محمد فرستاده اوست، كسي كه در راه رضاى خدا در درياى مشكلات غوطه ور شد، بستگان و نزديكانش ناپايدار و بيگانگان در دشمنيش مصمّم بودند، عرب براى نبرد با او زمام مَركب ها را رها ساخت و با شتاب به سوى او راند تا از دورترين نقطه و پرفاصله ترين خانه، عداوت خويش را در برابر وى ظاهر سازد». آری دشمنان هر كاري كردند تا اسلام و پيامبر(ص) شكست بخورد، ولى چون خدا مى خواست اين نور الهى خاموش نشود، نقشه هاى آنها را نقش بر آب كرد و شرق و غرب عالَم را به تسخير اسلام در آورد.

توصیه امام علي(ع) درباره طائفه «بنی تمیم»

به چه علت امام علي(علیه السلام) به ابن عباس فرماندار بصره، توصیه نمود که با طائفه «بنی تمیم» مدارا و مسامحه نماید؟

امام علي(ع) براي ايجاد آرامش در بصره به ابن عباس نوشت: «بصره محل نزول ابليس و كشتزار فتنه هاست، با اهل آن به نيكى رفتار كن، برادرت را به هنگام خطا كردن با نيكى سرزنش كن و شرّ او را از طريق بخشش از خودت دور ساز، خبر بدرفتارى تو با طايفه بنى تميم به من رسيده، هرگاه رئيس نيرومند اين طايفه غايب گردد مرد نيرومند ديگرى در ميان آنها ظاهر مى شود، و در عصر جاهليّت و در اسلام كسى در نبرد بر آنان پيشى نگرفته، آنها با ما پيوند خويشاوندى دارند ... پس اى ابوالعباس! خدا تو را رحمت كند مدارا كن در آنچه بر زبان و دست تو از خير و شرّ جارى مى شود؛ زيرا هر دو در اين امور شريكيم و سعى كن كه حُسن ظنّ من نسبت به تو پايدار ماند و نظرم درباره تو دگرگون نشود».

اسامي «کاتبان وحی»

در صدر اسلام چه کسانی وظیفه «کتابت وحی» را از طرف پیامبر(ص) به عهده گرفته بودند؟

بر اساس آیات قرآن، پیامبر(ص) «امّى» بود و نياز به كاتبانى داشت تا در شؤون مختلف از جمله وحى او را ياري دهند؛ لذا در مكّه و در مدينه زبده ترين با سوادان را براى اين امر انتخاب فرمود. اولين كسى كه در مكّه عهده دار كتابت شد امام على‌(ع) و اوّلين كس در مدينه «أُبىّ بن ‌كعب انصارى» بود. از ديگر كاتبان وحي مي توان به زيد بن ثابت، خلفاى ثلاثه، زبير بن عوام، خالد و أبان دو فرزند سعيد بن العاص، حنظله اُسَيدى، علاء بن حضرمى، خالد بن وليد، عبدالله ‌بن رواحه، محمد بن مسلمه، عبدالله ‌بن ابى سلول، مغيرة‌ بن شعبه، عمرو بن العاص، معاوية ‌بن ‌ابى سفيان، جهم يا جهيم بن صلت، معيقب بن ‌ابى فاطمه و شرحبيل بن حسنه اشاره كرد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ عليٌّ(عليه السلام)

مَنْ آثَرَ على نَفْسِهِ استحَقَّ اسمَ الفضيلةِ

هر که ايثار کند، برازنده نام فضيلت است

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 26