اولين برخورد امام حسين(ع) با سپاه عراق، برخورد با سپاه حرّ بود كه وظيفه داشت امام(ع) را به كوفه ببرد كه با مخالفت امام(ع) به ناچار در صحراي خشك و سوزان فرود آمدند. فردای روز ورود امام(ع) به کربلا، سيل ورود سپاهیان ابن زیاد به كربلا فزوني يافت و فرماندهي به عمر سعد رسيد. ابن سعد از پیشنهاد امام(ع) براي بازگشت خوشحال شد؛ اما با مخالفت شمر و دستور جنگ از طرف ابن زياد روبرو شد و چون تلاش امام(ع) براي كنار كشيدن ابن سعد نتيجه‌اي نداد، جنگ آغاز شد و با شهادت امام حسين(ع) و يارانش به پايان رسيد.

در جریان جنگ احزاب پیامبر(ص) به «نعيم بن مسعود» كه تازه مسلمان شده بود و قبیله اش از این امر خبر نداشت فرمود: «اگر مى توانى در ميان لشگر دشمن اختلاف بيفكن كه جنگ مجموعه اى از نقشه هاى پنهانى است». او نیز با ایجاد حس بدبینی و عدم صداقت نسبت به طرف مقابل، بین طایفه «قریش» و «غطفان» که اهل مکه بودند و یهودیان «بنی قریظه» که اهل مدینه بودند اختلاف افکند. این بدبینی، به علاوه عواملی دیگر عرصه را بر لشکر احزاب تنگ کرد و باعث شکست مشرکین شد.

«حسين بن على» مشهور به شهيد فخّ، نواده حضرت مجتبى‏، از رجال برجسته، با فضيلت و شهامت، و عاليقدر هاشمى بود. او مردی وارسته و بخشنده و بزرگوار بود. او از پدر ومادر با فضيلت و پاكدامنى كه در پرتو صفات عالى انسانى خود به «زوج صالح» مشهور بودند، به دنيا آمده و در خانواده فضيلت و تقوى و شهامت پرورش يافته بود. در مدینه قیام کرده و بر آن مسلط شد و سپس به مکه رفت تا از جمعیت ایام حجّ علیه بنی عباس استفاده کند که در سرزمین فخ با سپاه هادی مواجه شده و در جنگی نابرابر او و یارانش به شهادت رسیدند.

عمرسعد ملعون براى گرفتن بیعت اجبارى و یا کشتن امام و یارانش در عصر تاسوعا فرمان حمله را صادر کرد. امّا امام حسین(ع) به برادرش عباس خطاب کرد و فرمود: «نزد آنان برگرد، چنانچه توانستى از آنان بخواه که جنگ را تا سپیده دم فردا به تأخیر بیاندازند و یک امشب را مهلت بگیر تا در این شب به درگاه خداوند نماز بگذاریم و به راز و نیاز و استغفار بپردازیم. خدا مى داند که من نمازِ براى او و تلاوت کتابش (قرآن) و راز و نیازِ فراوان و استغفار را دوست دارم».

امام حسین(ع) هنگامی که با هجوم دشمن به خیام حرم مواجه شدند، فرمودند: «اگر دين نداريد و از خدا و قيامت نمى ترسيد لا اقل آزاد مرد باشيد و راه و رسم آزادگى را فراموش نكنيد». اين شعار همه جهانيان را مخاطب مى سازد و به آنها مى گويد حتّى اگر تابع دين و مذهبى نيستيد، اصول انسانيّت و شرافت انسانى و اخلاق بشرى را فراموش نكنيد.

از حوادث بسيار تكان دهنده در غروب عاشورا، سوزاندن خيمه هاى آل رسول الله(ص) بود. امام سجاد(ع) هنگام يادآورى آن خاطرات تلخ همواره اشك از ديدگانشان جارى مى شد و مى فرمود: «به خدا سوگند، من هيچگاه به عمّه ها و خواهرانم نظر نمى كنم جز اين كه گريه گلويم را مى فشارد و ياد مى كنم آن لحظات را كه آنها از خيمه اى به خيمه ديگر مى دويدند و منادى سپاه دشمن فرياد مى زد كه: خيمه هاى ستمگران را آتش بزنيد»!

هنگامی که امام برای جنگ با معاویه آماده می شد، بعضی از سران قبائل و افراد وابسته به خاندان هاى بزرگ کوفه، به امام خیانت کرده و معاویه را ترغیب به جنگ با امام(ع) کردند و قول دستگیری و ترور امام(ع) را به معاویه دادند. خیانت«عبیدالله بن عباس» فرمانده سپاه امام(ع) و پیوستن او با هشت هزار نفر به معاویه، باعث تضعیف بیشتر روحیه سپاه ایشان شد. این عوامل و فتنه انگیزی جاسوسان و مزدوران معاویه در لشکر امام(ع) باعث متفرق شدن سپاه و حمله آن ها به خیمه امام شد و امام(ع) را مجبور به صلح کرد.

پس از مرگ يزيد، بزرگان و شيعيان كوفه که خود را مقصر اصلی شهادت امام حسین(ع) می دانستند، زمينه را براى قيام آماده دیدند. سليمان بن صرد خزایی که طی نامه اى از شيعيان مدائن و بصره، قول همكارى گرفته بود. آنان با جمع آورى اسلحه و دعوت پنهانى مردم؛ در اوّل ربيع الثانى سال 65 با پنج هزار نفر سپاه به كربلا رفته وپس از توبه، به سمت شام حركت کردند. آنها در«عين الورده» با سپاه سی هزار نفری شام درگير شدند. اين نبرد سه روز به طول انجاميد و سران انقلاب به جز رفاعة بن شدّاد، همگى به شهادت رسيدند.

توابين در سرزمينى بنام «عين الورده» با سپاه شام، به فرماندهى عبيد الله بن زياد، روبرو شدند و پس از سه روز نبرد سخت، سر انجام شكست خورده و سران قیام به جز «رفاعه»، به شهادت رسيدند. باقيمانده سپاه توابین به فرماندهى رفاعه بن شداد، در بازگشت به كوفه، به هواداران مختار پيوستند.

پس از معزّ لدین الله سومین پسر او نزار با لقب العزیز بالله در سال 365 هـ  ق، به حکومت رسید. او در همان سال جوهر را با سپاهی عظیم راهی دمشق کرد اما نتیجه نگرفت. سپس خودش فرماندهی سپاه را برعهده گرفت و پیروز شد. در دوران او امپراطورى فاطمیان به نهایت وسعت خود رسید و شمال آفریقا، حجاز، یمن و شام را در بر مى گرفت. او راه پدرش را در برپایى عید غدیر و روز عاشورا ادامه داد و بعد از بیست سال حکومت از دنیا رفت.