آداب و سنن و فرهنگ يك قوم و ملّت اثر تعيين كننده ‏اى در اخلاق و اعمال آنها دارد. به همين دليل، اسلام اهمّيّت فوق ‏العاده ‏اى به اين مسأله مى‏ دهد و حفظ سنّت هاى حسنه را لازم مى‏ شمرد و ايجاد يا حفظ سنّت هاى سيّئه را يك گناه بسيار بزرگ معرّفى مى ‏كند. در اسلام اهمّيّت فوق‏ العاده ‏اى به مسأله ايجاد سنّت هاى صالحه و مبارزه با سنّت هاى سيّئه‏ داده شده است؛ و اين مسأله بازتاب گسترده ‏اى در احاديث اسلامى دارد. از مجموع اين احاديث به خوبى روشن مى‏ شود كه هدف اين بوده كه با فراهم آمدن سنّت هاى نيك، زمينه‏ هاى اعمال اخلاقى فراهم گردد و بعكس، زمينه‏ هاى رذائل برچيده شود. 

اولا: یکی از لوازم و ویژگی های نظام احسن، وجود تفاوت در استعداد و توانایی ها و ظاهر مخلوقات است. اگر انسان ها همانند بودند، هرگز زندگی اجتماعی که کمال محسوب می شود، ادامه نمی یافت و مشکلات عدیده ای را در پی داشت. چرا که افراد انسان باهم يك درخت بزرگ و بارور را تشكيل مى ‏دهند كه هر دسته بلكه هر فردى رسالت خاصى در اين پيكر بزرگ بر عهده دارد، و متناسب‏ آن دارای ویژگی هایی است.
ثانیا: در ميان افراد بشر يك سلسله تفاوتهاى مصنوعى نیز وجود دارد كه یا نتيجه مظالم و «ستمگرى» بعضى از انسانها نسبت به بعض ديگر است، یا حاصل «سبک زندگی» انسان و نحوه تعامل او با طبیعت و سایر انسان ها است. مسلما اين تفاوت ها را به حساب دستگاه آفرينش نمى ‏توان گذارد.
ثالثا: هیچکدام از تفاوتهای طبیعی، مانع رشد و کمال نمی گردند. در قیامت نیز بر اساس توانایی انسانها حکم خواهد شد. از دید قرآن آنچه سعادت ابدی را در پی دارد تقوا و عمل صالح می باشد و آنچه به اقتضای حکمت الهی سبب فضیلت و برتری برخی از افراد شده، وسیله امتحان است و مسئولیّت ایشان را سنگین تر خواهد کرد.

امام علی(ع) بعد از ضربت خوردن به حسنين(ع) وصيت هايي كردند كه براي همه مسلمين درس آموز است. از جمله فرمودند: «چيزي را شريك خدا قرار ندهيد و كاري كه براي خدا است به غير او نسبت ندهيد كه شرك است. بعد از توحيد، رسالت پيامبر(ص) را حفظ كنيد و به وحي و نبوّت پيامبر احترام بگذاريد. اخلاق و آداب پيامبر را محترم بشماريد. آنچه از پيامبر نقل شده گرامي بداريد سنت و دين او را ضايع نكنيد. اين دو ستون [توحيد و نبوّت] را بپا داريد و هميشه روشن نگاه داريد. من ديروز مصاحب شما و در بين شما بودم و امّا امروز براي شما عبرت هستم».

خواندن قرآن آدابي دارد که باید آن را در هنگام قرائت رعایت نمود؛ در این باب آمده است که: قرآن را با تأني بخوانید و زماني كه خوانده مي شود گوش فرا دهید و ساكت باشد تا مورد رحمت الهي قرار گيرید. نظر كردن به قرآن عبادتى مستقل است و دستور آمده كه راه قرآن را كه دهان است با مسواك زدن تمييز كنيد.

لذّت بخش بودن ارتباط با پروردگار امری است منوط به رعایت برخی از شرایط و مرتفع نمودن برخی از موانع که در آیات قرآن و احادیث اهل بیت(ع) نیز بدان اشاره شده است. برخی از آن شرایط و موانع عبارت اند از: 1. کسب معرفت و شناخت نسبت به پروردگار. 2. آشنایی با آداب، معارف و مفاهیم نماز و رعایت آنها. 3. ترک گناه و معصیت، و دوری از محرّمات، به ویژه لقمه حرام. 4. خشوع و حضور قلب در نماز. 5. حفاظت از عبادت و عدم سستی در آن.

تقّرب و رسیدن به خدا‌ مهم ترین دغدغه هر مؤمنی است که برای دستیابی به آن تلاش می کند. بهترین راه رسیدن به خدا و رضوان الهی، همان راهی است که خود خداوند بیان و مشخص کرده است. این امر محقّق نمی گردد جز با شناخت خداوند متعال، حرکت در مسیر بندگی، رعایت اخلاق و مراقبت از نفس. علاوه بر این، باید موانع قرب الهی را رفع نمود که ارتکاب گناه از جمله آن موانع است.

جامعه اعراب پیش از بعثت رسول الله(ص)، از سنتها و آموزه هایی سراسر خرافه، جاهلانه و بی اساس رنج می برد. سنت هایی مانند بت پرستی، دست زدن و سوت کشیدن و احیانا برهنگی در مراسم پرستش بتها، زنده به گور کردن دختران به نام دفاع از ناموس، تضییع حقوق زنان و بلاتکلیف گذاشتن شان طی جدایی با عنوان طلاق ظهار، جنگ و غارت، دختر خدا دانستن فرشتگان و... .
 

آداب و فرهنگ يك ملّت، اثر تعيين كننده اى در اخلاق و اعمال آنها دارد؛ و به همين دليل، اسلام اهمّيّت فوق العاده اى به اين مسأله مى دهد و حفظ سنّت هاى حسنه را لازم مى شمرد. اين مسأله بازتاب گسترده اى در احاديث اسلامى دارد از جمله رسول خدا(ص) مى فرمود: (كسى كه سنّت نيكى را در ميان مردم بگذارد، هم اجر كار خود را دارد و هم مساوى پاداش تمام كسانى كه به آن عمل مى كنند؛ و كسى كه سنّت بدى بگذارد، كيفر آن، همانند كيفر كسانى كه به آن عمل مى كنند بر او خواهد بود).

مهم ترین عوامل تقليدهای كوركورانه عبارتند از: 1- عدم بلوغ فكرى؛ 2- شخصيت زدگى؛ 3- علاقه شديد به نياكان و پيشينيان. 4- گروه گرايى يا تعصّب هاى قبيله اى.

عبادت كه به عنوان هدف آفرينش انسان تعيين شده، حكمتي دارد كه غير از آداب و احكام عبادت است؛ احكام عبادات واجباتي است كه در كتابهاي فقهي آمده است؛ از قبيل اينكه وضو چگونه بايد انجام بگيرد؟ عبادات نيز آدابي دارد كه تعدادي از آنها را كتابهاي فقهي به نام مستحبات و مقداري ديگر را كتابهاي اخلاقي بيان مي‏ كند. قسمت سوم، حكمت عبادت است كه نه در كتابهاي فقهي و نه در كتابهاي اخلاقي نیامده؛ بلكه ارواح و باطن عبادات است كه با باطن انسان در ارتباط است و حشر انسان نيز با همان خواهد بود.