آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خواندن قرآن آدابي دارد که باید آن را در هنگام قرائت رعایت نمود؛ در این باب آمده است که: قرآن را با تأني بخوانید و زماني كه خوانده مي شود گوش فرا دهید و ساكت باشد تا مورد رحمت الهي قرار گيرید. نظر كردن به قرآن عبادتى مستقل است و دستور آمده كه راه قرآن را كه دهان است با مسواك زدن تمييز كنيد.

در قرآن كريم آمده: «... وَ رَتِّلِ القُرآنَ تَرتَيلاً»(1)؛ (قرآن را با تأنّى و وضوح تلاوت كن). در جاى ديگر مى فرمايد: «وَ إِذَا قُرِءَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»(2)؛ (زمانى كه قرآن قرائت مى شود گوش فرا دهيد، و ساكت باشيد، تا مورد رحمت خداوندى قرار گيريد). در روايات معصومين(عليهم السّلام) هم وارده شده، از جمله پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «لِكُلِّ شَىءٍ حُلِيَّةٌ وَ حُلِيَّةُ القُرآنِ اَلصُّوتُ الحَسَنِ»(3)؛ (براى هر چيزى زيورى است و زيور قرآن، صداى خوب است). و نيز امام صادق(عليه السلام) در مورد آيه «وَ رَتِّلِ القُرآنَ تَرتَيِلاً» فرموده اند: «هو اَنْ تَتَمَكَّثَ فِيهِ وَ تُحَسِّنُ بِهِ صُوتَكَ»(4)؛ (ترتيل آن است كه مَكث و توقف كنى در خواندن قرآن و [عجله ننمائى] و صداى خود را در قرآن خواندن نيكو قرار دهى).
از اين تفسير و ديگر سخنان بزرگان دين روشن مى شود كه امام على(عليه السلام) در خطبه متقین به حُسْن ظاهرى و ادب ظاهرى اشاره كرده اند؛ زيرا فرمودند: «تَالِينَ لِاَجزَاءِ القُرآنِ يُرَتَّلُونَهَ تَرتِيلاً» از موارد تأدّب ظاهرى، نظر كردن به قرآن است كه خود عبادتى مستقل است. در روايت نبوى آمده: «اَلنَّظَرُ فِى ثَلَاثَةِ اَشَيَاءٍ عِبَادَةٌ: اَلنَّظَرُ فِى وَجهِ الوَالِدَينِ، وَ فِى المُصحَفِ، وَ فِى البَحرِ»(5)؛ (نظر كردن در سه چيز عبادت است: 1. نظر در سيماى پدر و مادر. 2. در قرآن. 3. در دريا) درباره آداب تلاوت قرآن مطلب بسيار زيبائى است، كه در دو روايت بسيار جالب بيان شده است، روايت اول از امام صادق(عليه السلام) است كه فرمودند: «قَالَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله): نَظِّفُوا طَرِيقَ القُرآنِ. قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ! وَ مَا طَرِيقُ القُرآنِ؟ قَالَ: اَفوَاهُكُم. قِيلَ: بِمَاذَا؟ قَالَ: بِالسِّوَاكِ»(6)؛ (راه قرآن را تميز كنيد. گفته شد: يا رسول الله، طريق و راه قرآن چيست؟ فرمود: دهان هاى شما. گفته شد: به چه چيز؟ فرمود به مسواك كردن).
روايت دومى از امام رضا(عليه السلام) است كه از پدرانش نقل مى كند تا به رسول الله(صلى الله عليه وآله) مى رسد: «قَالَ رَسُولُ اللّهِ: اَفوَاهُكُم طُرُقٌ مِن طُرُقِ رَبِّكُم، فَنَظِّفُوهَا»(7)؛ (دهانهاى شما راههاى پروردگار شما است، پس آن را تميز و نظيف كنيد).
ائمه هدى(عليهم السّلام) كه خود چنين دستوراتى صادر مى كردند، خود اولين عمل كنندگان به آنها بوده اند. در روايت آمده كه امام سجاد(عليه السلام) بهترين مردم از نظر صوت قرآن بودند، و صدا را بلند مى كردند، تا اهل منزل بشنوند و به قدرى جاذبه داشت كه وقتي سقّاها عبور مى كردند ايستاده و گوش فرا مى دادند و امام باقر(عليه السلام) هم وقتى در شب قرآن تلاوت مى كردند، صدا را بلند كرده به طورى كه افراد ايستاده و گوش مى كردند.(8)،(9)