به عکس آنچه معروف است که در هنگام زبانه کشیدن آتش عذاب های عمومی «خشک و تر با هم مى سوزند» در منطق عقل و تعلیمات انبیاء هیچ بى گناهى به جرم دیگرى مجازات نخواهد شد. مجازات های الهی این گونه نیست که دامان بی گناهان را به خاطر گناه گناهکاران بگیرد و قرآن مجید درباره عذاب هایی که درباره اقوام لوط و ثمود نازل شد تصریح به این تمایز بین گناهکاران و بی گناهان دارد. بنابراین اگر در پاره اى از احادیث غیر معتبر، چیزى بر خلاف این قانون کلّى اسلام دیده شود، حتماً باید آن را کنار گذاشت، یا توجیه کرد.
با این حال باید توجه داشت که گناهانی که موجب عذاب می شوند با هم متفاوت اند و همه از یک جنس نیستند. در اقوامی مثل قوم سبت، هر چند عذاب الهی بر گناهکاران نازل شده بود، اما علاوه بر آنها کسانی که در قبال گناه گناهکاران ساکت و بی تفاوت بوده اند – که این سکوت نیز نوعی گناه بوده است – نیز از عذاب الهی در امان نمانده اند.

اولا: این گونه نیست که خداوند در همه احوال از رسوایی بدکاران و معصیت کاران جلوگیری و آبروی شان را حفظ کند؛ خدا عیب انسانهای هتّاک(پرده در) و بی پروا را آشکار می کند. ثانیا: اطلاع معصومین و اولیاء از اعمال آدمی نتیجه اثر وضعی گناه می باشد؛ چون گناه هر کس اثری وضعی در نظام تکوین می گذارد که بندگان صالح و متقی خدا قدرت تشخیص چنین آثاری را دارند و علم آنها همیشه از ارائه گزارش ناشی نمی شود. ثالثا: هنگامى که انسان بداند علاوه بر خداوند، پیشوایان محبوبش و برخی از اولیاء الهی نیز می توانند از رفتارهایش مطلع شوند، بدون شک بیشتر رعایت مى کند و مراقب اعمال خود خواهد بود. رابعا: از آنجا که آن اولیای گرامی از هیچ تلاشی برای کمک به انسان و رشد دادن او کوتاهی نمی کنند علم آنها به اعمال ما برای خود ما مفید خواهد بود. خامسا: انسان ‌هایی که می توانند علم به اعمال انسان داشته باشند، جز آنچه که مطلوب و مرضی الهی است نخواهند دید. خداوند اطلاع از اعمال بندگان را به کسانی عنايت مي کند که محرم اسرار باشند.

مدير براى وصول به اهدافش بايد همراهان همفكر، جدّى، صالح و امين داشته باشد که می تواند آنها به طور مستقيم يا غير مستقيم جذب کند و نباید دنبال افراد «بله قربان گو» باشد؛ چرا كه اين گونه همكاران نالايق، علاوه بر اين كه آفت خطرناكى براى روند هر اداره و تشكيلاتى هستند، و مديران خود را در حالت غفلت و بى خبرى محض نگاه مى دارند، رابطه آنها را از واقعيّتهاى عينى قطع مى كنند و گاهی «كاه» را «كوه» و «كوه» را «كاه» جلوه مى دهند. لذا مدیران باید سعه صدر جهت نقد شدن را داشته باشد و از متملقین دوری نماید.

از روايات به دست مى آيد كه یکی از امراض بزرگ قلب و بدن «خشوع منافقانه» است؛ یعنی فرد براى عوام فريبى، جوارح را خاشع مى كند؛ ولى قلب را نه. رسول گرامى(ص) در اين باره می فرماید: «بترسيد از خشوع منافقانه و آن اين است كه بدن و جسد، خاشع و قلب، غير خاشع باشد».

قوم «عاد» و «ثمود» با پيشرفتى كه در كشاورزى و صنعت پيدا كرده بودند سخت سرگرم دنيا شده و به آن دل بسته بودند و آرزوهاى دور و دراز آنها را در خود غرق ساخته بود. خداوند در قرآن به خاطر این عمل آنها را مذمت کرده و از زبان پیامبرانشان به آنها فهماند که یکی از علل مهمّ انحرافشان هوسرانى و تكيه بر آرزوهاى دراز بود كه آنها را از خدا غافل كرده و در زرق و برق دنيا غرق ساخته بود.

در جواب بايد گفت: اولاً آنچه مسلم است اينكه امام معصوم(ع) بايد دارای پدر و مادری پاکدامن و صالح باشد؛ ولى نسبت به اولاد آنها چنين ادعايى نشده است و لذا مشاهده مى كنيم كه برخي از فرزندان انبيا و اوصيا نااهل و منحرف درآمدند. ثانياً گاهى ابتلاها و مشكلاتى در زندگى برخى از انبيا و امامان پديد مى آمد تا كسى توهم و خيال ربوبيت آنها را نكند.

اکثریِت اهل سنّت همه صحابه را عادل می دانند و می گویند: همه آنها بدون استثناء افرادى صالح، صادق، با تقوى و عادل بودند و کمترین ایرادى بر آنها نمى توان گرفت و اگر کارهاى خلافى از آنها سرزده، باید به توجیه آنها بپردازیم. شیعیان و گروهى از روشنفکران اهل سنّت می گویند: گرچه اکثر صحابه افرادى با شخصیّت، فداکار، پاک و با تقوا بوده اند، ولى افراد منافق و ناصالح نیز وجود داشته که قرآن مجید و پیامبر اسلام(ص) از آنها بیزارى مى جستند.

در کتابهای تاریخ معروف و مورد اعتماد، حتّى در احادیث کتب صحاح، درگیرى هاى شدیدى میان بعضى از صحابه مى بینیم که نمى توانیم هر دو طرف را صالح و عادل و مقدّس بشمریم؛ چون از قبیل جمع در میان ضدّین است و عدم امکان اجتماع ضدّین از بدیهیّات عقلیّه است. گذشته از جنگ هاى «جمل» و «صفّین» که به وسیله «طلحه» و «زبیر» و «معاویه» در برابر خلیفه مسلمین به راه افتاد، آیه افک (سوره نور: آيه 11) دلالت می کند که در میان مسلمانان عصر پیامبر کسانی وجود داشتند که به همسر پیامبر (عایشه) تهمت ناروا زدند.

مقام «نبوّت و رسالت» مقامى است که هم صدق را مى طلبد و هم امانت را. یعنى صداقت در نقل وحى و ابلاغ به مردم و امانت در حفظ اسرار الهى. در حقیقت صدق و امانت به یک ریشه باز مى گردند؛ صداقت، امانت در گفتار و امانت، صداقت در عمل است! لذا در قرآن تعبیر: «اِنِّى لَکُمْ رَسُولٌ اَمِینٌ» درباره نوح، هود، صالح، لوط، شعیب و موسی آمده است.

ابوداود و نسايى احاديث داود را نقل و به آنها استدلال کرده اند. احمد و يحيى نيز او را توثيق کرده اند. نسايى گفته: در او عيبى نيست و حاتم نيز گفته: فردى صالح در نقل حديث است.