آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قوم «عاد» و «ثمود» با پيشرفتى كه در كشاورزى و صنعت پيدا كرده بودند سخت سرگرم دنيا شده و به آن دل بسته بودند و آرزوهاى دور و دراز آنها را در خود غرق ساخته بود. خداوند در قرآن به خاطر این عمل آنها را مذمت کرده و از زبان پیامبرانشان به آنها فهماند که یکی از علل مهمّ انحرافشان هوسرانى و تكيه بر آرزوهاى دراز بود كه آنها را از خدا غافل كرده و در زرق و برق دنيا غرق ساخته بود.

قوم «عاد» و «ثمود» پيامبرانى به نام هود و صالح(علیهما السلام) داشتند. اين جمعيّت با پيشرفتى كه در كشاورزى و صنعت پيدا كرده بودند سخت سرگرم دنيا شده و به آن دل بسته بودند و آرزوهاى دور و دراز آنها را در خود غرق ساخته بود و چنان گرفتار غرور و كبر و نخوت شده بودند كه نه تنها كمترين اعتنايى به دعوت خيرخواهانه پيامبرشان هود و صالح(عليهما السلام) نكردند، بلكه با آنها به مبارزه برخاستند. قرآن مجيد از زبان حضرت صالح(عليه السلام) خطاب به آن قوم سركش چنين نقل مى‏ كند: «وَ اذْكُرُوا اِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاءَ مِنْ بَعْدِ عَادٍ وَ بَوَّأَكُمْ فِى الْارْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِهَا قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبَالَ بُيُوتاً فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ وَ لَا تَعْثَوْا فِى الْارْضِ مُفْسِدِينَ»(1)؛ (به خاطر بياوريد كه قوم عاد به خاطر طغيان از ميان رفتند و خداوند شما را جانشينان آنان قرار داد و در زمين مستقرّ ساخت كه در دشتهايش قصرهايي براى خود بنا مى‏ كنيد و در كوه ها [در دل سنگ ها] براى خود خانه‏ هايى مى‏ تراشيد، به ياد نعمت‏ هاى خدا باشيد و در زمين فساد نكنيد!). قرآن در مورد قوم عاد از زبان پيامبرشان حضرت هود(عليه السلام) چنين نقل مى ‏كند: «اَتَبْنُونَ بِكُلِّ رِيعٍ آيَةً تَعْبَثُونَ * وَ تَتَّخِذُونَ مَصَانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ»(2)؛ (آيا شما بر هر مكان مرتفعى‏ نشانه‏ اى از سر هوا و هوس مى‏ سازيد؟ * و قصرها و قلعه‏ هاى زيبا و محكم بنا مى ‏كنيد كه گويى در دنيا جاودانه خواهيد ماند!). حضرت هود(عليه السلام) با اين سخن به آنها ‏فهماند كه يكى از علل مهمّ انحراف شما هوسرانى و تكيه بر آرزوهاى دراز است كه شما را از خدا غافل كرده و در زرق و برق دنيا غرق ساخته است. «مصانع» جمع «مصنع» به معنى ساختمان و قصر مجلّل و محكم است، اين واژه از مادّه «صنع» گرفته شده كه به معنى كار نيكو انجام دادن است، بنابراين صنع به هر كارى گفته نمى ‏شود، بلكه به كارهايى اطلاق مى‏ گردد كه داراى امتياز خاصّى است. قوم عاد و ثمود تصوّر مى‏ كردند كه با اين بناهاى محكم و زيبا و خانه‏ هاى مجلّلى كه در درون دل كوه ها ايجاد كرده بودند، مى ‏توانند خود را از آفات و گزند حوادث مصون دارند و ساليان دراز زنده بمانند و به عيش و نوش بپردازند. همين معنى درباره قوم ثمود در آيات ديگرى مطرح شده است و باز از زبان صالح(عليه السلام) اين چنين مى‏ خوانيم: «اَتُتْرَكُونَ فِى مَا هَهُنَا آمِنِينَ * فِى جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ * وَ زُرُوعٍ وَ نَخْلٍ طَلْعُهَا هَضِيمٌ * وَ تَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتاً فَارِهِينَ»(3)؛ (آيا چنين مى‏ پنداريد كه هميشه در نهايت امنيّت در نعمت‏ هايى كه اينجاست، مى‏ مانيد * در اين باغ ها و چشمه‏ ها * در اين زراعت‏ ها و نخل هايى كه ميوه ‏هايش شيرين و رسيده است * و شما از كوه ها خانه ‏هايى [بسيار محكم] مى ‏تراشيد و در آن به عيش و نوش مى‏ پردازيد [و همه چيز را به دست فراموشى مى‏ سپاريد؟!]).
بى شك غرور و غفلتِ حاصل از طولِ اَمَل منحصر به قوم عاد و ثمود نبود، ولى در قرآن مجيد در مورد اين دو گروه سركش، اين رذيله اخلاقى برجستگى خاصّى دارد.(4)