اولا خواب اصحاب کهف خوابی معجزه آسا بود که نباید با خواب های معمولی قیاس شود و از آیات قرآن نیز برمی آید که خواب آنها متفاوت با خواب های معمولی بود. ثانیا اراده خداوند فقط به اموری محدود می شود که ذاتا و عقلا محال باشند(مانند اجتماع نقیضین یا ضدین و مانند آن) نه اموری که در ظاهر و در قیاس با دانش محدود ما ناممکن به نظر آیند و از آنجا که در علوم تجربی و زیستی ثابت شده که خواب های طولانی مدت با توضیحاتی چون زمستان خوابی یا انجماد و به حداقل رساندن میزان نیاز بدن به سوخت و ساز و انرژی، اموری قابل حصول و ممکن هستند، هیچ اشکالی ندارد که اراده خداوند متعال به پدید آمدن چنین خوابی تعلق گرفته باشد.

برخی از آیات و احادیث نشان از حیات و هوشیاری ارواح مؤمنان و کافران محض دارند ولی روایات دیگری مربوط به سؤال قبر وجود دارد که مردگانی که خارج از دایره «ایمان محض» یا «کفر محض» هستند، تا روز قیامت در حالتی شبیه به «خواب» روزگار می گذرانند؛ از اخبار متعددى كه در زمينه سؤال قبر وارد شده استفاده مى شود كه در قبر از دو گروه سؤال مى شود. گروهى كه ايمانى خالص دارند و گروهى كه صاحب كفر خالصند اما افراد مستضعفى كه در ميان اين دو قرار گرفته اند، حداقل در این مرحله مورد سؤال قرار نمی گیرند.
امّا مقصود از افراد «مستضعف» افرادی هستند که در مرز بین کفر و ایمان هستند. افرادی که در اثر دور ماندن از فضای ایمان و اسلام یا مرز اصلی برای تشخیص مذهب حق، شناخت لازم جهت هدایت شدن را کسب نکرده و به همان عقیده گذشته خود باقی مانده اند. این افراد گر چه مؤمن به دین اسلام یا مذهب راستین نبوده اند اما به جهت عدم اتمام حجت بر آن ها تا زمان تمام شدن حجت خداوند بر آن ها مورد مؤاخذه قرار نمی گیرند و سؤال قبر ندارند.
منظور از «مؤمن خالص» در روایات سؤال قبر، کسی است که به دین اسلام ایمان داشته و اگر چه در «عمل» مؤمنی متوسط الحال بوده ولی اصل ایمان او خالص و پذیرفته شده می باشد و بنابراین مشمول کسانی که «در قبر کسی متعرض سؤال از آنها نمی شود» نمی گردند.
حتی درباره افراد مستضعف هم می گوییم که به هیچ وجه مفهوم احادیث سؤال قبر این نیست که آنها برزخ ندارند بلکه فقط موضوع «سؤال قبر» از آنها منتفی شده است و شاید به روز قیامت موکول شده باشد. اتفاقا از روایات فشار قبر استفاده مى شود که رنج در قبر عمومیت دارد و همه به آن گرفتار مى شوند. رنج وقتی معنی پیدا می کند که ما شعور را برای مرده پذیرفته باسیم.

«روايت» در ظاهر خبر از مرگ «اصحاب كهف» و «قرآن» خبر از به خواب رفتن آنها مي دهد. براي رفع اختلاف مي توان گفت: بر طبق آيه 42 سوره «زمر» كه خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى كند، و روح كسانى را كه نمرده اند نيز به هنگام خواب مى گيرد، روح انسان در هنگام خواب قبض می شود؛ ولی نه به صورت کامل؛ بلكه قبض بخشى از روح كه با خواب تناسب دارد؛ چراكه خواب برادر مرگ است.

بعد از بيدار شدنِ «اصحاب کهف» از خواب طولانی، آنها بر سر مدت زمان خواب بحث و گفتگو كردند؛ امّا با توجّه به فايده نداشتن آن و نبودن راهى براى اثبات آن و دور شدن از هدف اصلى، از مشاجره دست كشيده، علم آن را تنها از ناحيه خداوند دانستند و اين درس بزرگى است براى همه كسانى كه در مسائل پوچ و جزئى اختلاف مى كنند و بر نظريّه خود پافشارى مى كنند و گاه اختلافشان به درگيرى منتهى مى شود.

در پاسخ به اينكه چگونه مي شود انسان هائي بدون آب و غذا سيصد و نه سال زنده بمانند؟ بايد دو نكته را يادآور شد: 1. اين كار هر چند از نظر ما انسان ها كه علم و قدرت محدود و كمي داريم كارى حيرت آور و غير ممكن است؛ امّا از زاويه علم و قدرت خداوند امرى سهل و آسان است. 2. هر چه فعاليّت دستگاه هاى بدن آرام تر و ضعيف تر شود نياز بدن به آب و غذا كمتر و كمتر خواهد شد و اگر فعاليّت بدن به حدّاقل ممكن برسد و هيچ يك از اعضاى بدن جز دستگاه تنفس و قلب كار نكند همان ذخيره غذايى موجود در بدن پاسخگوى نياز 309 سال خواهد بود.

«خرافه پرستي» سرچشمه هاى متعدّدى دارد كه از ميان آنها مي توان به جهل و نادانی، خیالات و اوهام، توجه نكردن به تمام ابعاد يك حادثه، خواب و رؤیا و سوء استفاده مالي اشاره كرد.

واژه «مَوْت» درست نقطه مقابل حيات است؛ لذا دارای معانی مختلفى است كه هر كدام در مقابل نوعى حيات قرار دارد. مانند «موت نباتى» كه قرآن می فرماید: «بوسیله باران سرزمین مرده را زنده کردیم». همچنین «موت» در معنی «موت حيوانى» و «موت عقلانى» يعنى جهل، و «موت» به معنى اندوه و ... بکار رفته است. از سویی براى اين واژه معانى كنائى مانند كفر، خواب و ترس نیز ذکر شده است. با این حال «مقائيس اللّغه»، اصل اين واژه به معنى از بين رفتن قوّت دانسته كه مرگ موجودات زنده يكى از مصاديق بارز آن است.

خداوند در سوره روم «خواب» را یکی از نشانه های علم و قدرت خود معرفی کرده است. این مساله شاید به خاطر طراحی مکانیسم اجباری استراحت بدن باشد؛ زیرا بدن انسان بر اثر کار و تلاش خسته می شود و خداوند متعال نیز با طراحی مکانیسمی اجباری، انسان را وادار می کند که طی استراحتی بی اختیار، آرامش خود را بازیابد. در سوره «نبأ» خواب مایه آرامش معرفی می شود و در سوره «انفال» نیز با اشاره به خواب سبک مسلمانان طی جنگ بدر، وجوه آرامش بخش این گونه خواب مورد اشاره قرار می گیرد.

با اينكه «خواب» و «خواب دیدن» براى ما امری عادى است اما هنوز دانشمندان همه ابعاد آن را کشف نکرده اند و تنها اطلاعاتی درباره ماهیت و اثرات آنها به دست آورده اند. در حالت خواب عمده فعالیت های روحی و جسمی بدن تعطیل شده و قلب و ریه آرام تر کار می کنند، گردش خون ملایم تر شده و عضلات فرصتی برای بازسازی می یابند. لذا هميشه خواب معتدل نشانه سلامت روح و اعصاب انسان است. از سویی خداوند که انسان را براى فعاليت سالم آفريد، تمام وسائل را مهیا کرده كه يكى از آنها نظام خواب و بيدارى است كه نشانه «تدبير الهی» است.

از مسائلی که در بُعد تاریخی حماسه عقیدتی کربلا سهم بسزایی دارد، مسأله «غیب» است. امری که موجب شد تا در بررسی این واقعه تاریخی اختلافاتی پیش آمده و بیشتر بصورت مقابله یک امر کلامی با یک مسأله تاریخی عنوان شود. در این زمینه روایات بسیاری وجود دارد که در بیشتر آنها آمده است که رسول خدا(ص) از شهادت امام حسین(ع) خبر داده بودند. علامه امینی بخشی از این نقل‌ها را در کتاب «سیرتنا و سنتنا» فراهم آورده‌اند. کتاب‌های اهل سنت مملو از این اخبار و آثار است. علاوه بر این روایات، اخباری نقل شده که به صراحت یا اشارت، وقوع حادثه کربلا را قبل از اتفاق افتادن آن، خبر داده است.
امّا طبیعی است که نه تنها امام حسین(ع)، بلکه پیامبر(ص) نیز در زندگی سیاسی خویش، از عنصر «غیب» استفاده نمی ‌کرد، جز در مقام اثبات نبوّت یا امامت؛ «رفتار پیامبر(ص) و ائمه مطابق ارزیابی سیاسی موجود بود». آگاهی از غیب را خداوند به طریقی به آنها داده است - به وسیله جبرئیل یا خواب و امثال آن- چرا که اصل غیب جز در اختیار خداوند نیست. اسوه بودن پیامبر(ص) و امام(ع) هم مبتنی بر وضع موجود و ارزیابی ظاهری است، نه بر غیب.