امام علي(ع) براي بیدار شدن انسان ها از خواب غفلت مي فرمايد: «اى شنونده! از مستى خود به هوش آى و از غفلت بيدار شو و از عجله و شتاب خود بكاه، در آنچه از زبان پيامبر(ص) به تو رسيده و راه فرارى از آن نيست، بينديش و با كسى كه نسبت به اين دستورات مخالفت كند همراه مشو و فخرفروشى را كنار بگذار، و از مركب تكبّر به زير آى و به ياد قبرت باش كه گذرگاهت به سوى آخرت است، همان گونه كه جزا دهى جزا داده خواهى شد و همان چيز كه زراعت كنى درو خواهى كرد و آنچه امروز از پيش فرستى فردا بر آن وارد خواهى شد؛ پس براى قدوم خود در سراى ديگر جايى فراهم ساز و براى آن روزت چيزى از پيش بفرست و ...».

امام علی(ع) درباره «موعظه بدون عمل» می فرماید: «از كسانى مباش كه بسیار موعظه مى كنند، اما خود اندرز نمى پذيرند». اين وصف عالمان بى عمل و مدعيان بى تعهد و رياكاران فاقد اخلاص است كه در قرآن مجيد سبب خشم شديد خداوند قرار گرفته اند. هم چنین حضرت(ع) در ادامه می فرماید: «از كسانى مباش كه ديگران را هدايت و خود را گمراه مى سازند»، در واقع آنان اسباب نجات ديگران را فراهم کرده، اما خودشان از آن بهره نمى گيرند.

طبق آیه 34 سوره نساء، شوهران در برابر زنانی که از وظایف خود سرپیچى مى کنند، وظائف و مسئولیت هائى دارند که باید مرحله به مرحله انجام گیرد: 1- موعظه و پند و اندرز. 2- در صورتى که اندرزها سودى نداشت، در بستر از این زن دوری کند. 3- در صورتى که سرکشى و پشت پازدن به وظائف و مسئولیت ها از حدّ بگذرد به طوری که نه اندرزها تأثیر کند و نه جدا شدن در بستر و کم اعتنائى نفعى ببخشد و راهى جز شدت عمل باقى نماند، در اینجا اجازه داده شده که از طریق«تنبیه بدنى» آنها را به انجام وظائف خویش وادار کنند.

قرآن مجید در آیات مختلف مطالعه تاریخ را منجر به یکی از این فایده ها معرفی می کند: عبرت گرفتن از حوادث تاریخی، بیداری اندیشه ها، ثبات قلب و تقویت اراده مومنین، مایه پند و اندرز، بینا شدن چشم دل و ... . تاریخ به عنوان آزمایشگاه زندگی، می تواند جنبه های تربیتی بسیاری داشته باشد. تاریخ به مسائل فکری و عقلانی لباس محسوسات می پوشاند و با بیان سرانجام ستم کاران، عاقبت اختلاف و پراکندگی، نتایج تعصبات و لجاجت ها و... کمک مهمی به فهم صحیح ارزشهای انسانی می نماید.

دستور صریح قرآن این است که شوهر نسبت به زنی که حاضر به اداى حقّ زناشویى نیست، نخست از طریق پند و اندرز و سپس با جدا کردن بستر خویش و قهر کردن برخورد نماید و اگر هیچ وسیله اى مؤثّر نشد، در این صورت مى تواند از تنبیه خفیف بدنى استفاده کند و بدیهى است که این موضوع، یک موضوع کاملا استثنایى است.

خداوند در سوره احقاف خطاب به پیامبر اسلام(ص) كرده مى فرمايد: «صبر و شكيبايى پيشه كن؛ آن گونه كه پيامبران «اولوا العزم» شكيبايى داشتند و براى عذاب آنها [مخالفان] شتاب مكن». گرچه در اين آيه شريفه، در تقاضاى عذاب براى مخالفان و دشمنان بايستي صبر كرد تا حجّت بر آنها تمام شود؛ ولى اين دستور، يك دستور كلّى است و دليل روشنى بر فضيلت صبر به عنوان يك برنامه عمومى، براى همه پيامبران «اولوا العزم» بوده است.

نماز جمعه قبل از هر چیز، یک عبادت بزرگ دسته جمعى است و مقدمتاً دو خطبه دارد که مشتمل بر مواعظ، اندرزها و امر به تقوا و پرهیزگارى است، و اما از نظر اجتماعى و سیاسى، یک کنگره عظیم هفتگى است که بعد از کنگره سالانه حج، بزرگ ترین کنگره اسلامى مى باشد و مى تواند منشأ برکات زیر شود: الف: آگاهى بخشیدی به مردم در زمینه معارف اسلامى و رویدادهاى سیاسی و اجتماعى. ب: ایجاد همبستگى در صفوف مسلمین. ج: تجدید روح دینى و نشاط معنوى. د: جلب همکارى براى حل مشکلات عمومى.

خداوند در آیه 120 سوره هود در پاسخ به این سؤال می فرماید: «ما سرگذشت پیامبران را براى تو بیان کردیم، تا قلبت را محکم و اراده ات را قوى کنیم. و در این اخبار حقایق مربوط به زندگى و حیات، پیروزى و شکست و عوامل موفقیت و شکست امتها همگى براى تو آمده است که براى مؤمنان موعظه، اندرز و تذکر است».

این سوره هفت بخش دارد: 1- اهمیت قرآن و نبوت پیامبر(ص) و برخورد افراد نادان در برابر قرآن. 2- دلائل توحید و نعمت هاى خداوند. 3- مبارزه با شرک و نفى نسبت هاى ناروا به خداوند و مبارزه با تقلیدهاى کورکورانه. 4- سرگذشت انبیاى پیشین و اقوام آنها. 5-  معاد و پاداش مؤمنان و سرنوشت شوم کفار. 6-  بیان ارزش هاى باطلى که بر افکار افراد بى ایمان حاکم بوده و هست. 7- برخی مواعظ و اندرزها.

سوره حشر با تسبیح خداوند شروع شده است. پس از تسبیح و تنزیه، به ماجراى درگیرى مسلمان با یهود پیمان شکن مدینه، و همکاری منافقان مدینه با آن ها اشاره شده است. بخشی دیگر از این سوره، مشتمل بر یک سلسله اندرزها و نصایح کلى نسبت به عموم مسلمانان است. در ادامه توصیف بلیغى از قرآن مجید و بیان تأثیر آن شده و در آخرین بخش، قسمت مهمى از اوصاف جمال و جلال خدا و اسماء حسناى او آمده است.