آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

نماز جمعه قبل از هر چیز، یک عبادت بزرگ دسته جمعى است و مقدمتاً دو خطبه دارد که مشتمل بر مواعظ، اندرزها و امر به تقوا و پرهیزگارى است، و اما از نظر اجتماعى و سیاسى، یک کنگره عظیم هفتگى است که بعد از کنگره سالانه حج، بزرگ ترین کنگره اسلامى مى باشد و مى تواند منشأ برکات زیر شود: الف: آگاهى بخشیدی به مردم در زمینه معارف اسلامى و رویدادهاى سیاسی و اجتماعى. ب: ایجاد همبستگى در صفوف مسلمین. ج: تجدید روح دینى و نشاط معنوى. د: جلب همکارى براى حل مشکلات عمومى.

نماز جمعه قبل از هر چیز، یک عبادت بزرگ دسته جمعى است و اثر عمومى عبادات را که تلطیف روح و جان، و شستن دل از آلودگى هاى گناه و زدودن زنگار معصیت از قلب مى باشد، در بردارد، به خصوص این که مقدمتاً دو خطبه دارد که مشتمل بر انواع مواعظ، اندرزها و امر به تقوا و پرهیزگارى است.
و اما از نظر اجتماعى و سیاسى، یک کنگره عظیم هفتگى است که بعد از کنگره سالانه حج، بزرگ ترین کنگره اسلامى مى باشد، و به همین دلیل در روایتى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده: جمعه، حج کسانى است که قادر به شرکت در مراسم حج نیستند.(1)
در حقیقت اسلام، به سه اجتماع بزرگ اهمیت مى دهد:
اجتماعات روزانه که در نماز جماعت حاصل مى شود.
اجتماع هفتگى که در مراسم نماز جمعه است.
و اجتماع سالانه که در کنار خانه خدا انجام مى گیرد. نقش نماز جمعه، در این میان بسیار مهم است، به خصوص این که یکى از برنامه هاى خطیب در خطبه نماز جمعه، ذکر مسائل مهم سیاسى، اجتماعى و اقتصادى است و به این ترتیب، این اجتماع عظیم و پرشکوه مى تواند منشأ برکات زیر شود:
الف: آگاهى بخشیدن به مردم در زمینه معارف اسلامى و رویدادهاى مهم اجتماعى و سیاسى.
ب: ایجاد همبستگى و انسجام هر چه بیشتر در میان صفوف مسلمین، به گونه اى که دشمنان را به وحشت افکند و پشت آنها را بلرزاند.
ج: تجدید روح دینى و نشاط معنوى براى توده مردم مسلمان.
د: جلب همکارى براى حل مشکلات عمومى.
به همین دلیل، همیشه دشمنان اسلام، از یک نماز جمعه جامع الشرائط که دستورهاى اسلامى دقیقاً در آن رعایت شود، بیم داشته اند.
و نیز به همین دلیل، نماز جمعه همیشه به عنوان یک اهرم نیرومند سیاسى در دست حکومت ها بوده است، منتها حکومت هاى عدل، همچون حکومت پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) از آن بهترین بهره بردارى ها را به نفع اسلام، و حکومت هاى جور، همانند «بنى امیه» از آن سوء استفاده براى تحکیم پایه هاى قدرت خود مى کردند.
در طول تاریخ، مواردى را مشاهده مى کنیم که هر کس مى خواست بر ضد حکومتى قیام کند، نخست از شرکت در نماز جمعه او خوددارى مى کرد، چنان که در داستان «عاشورا» مى خوانیم: گروهى از شیعیان در خانه «سلیمان بن صرد خزاعى» جمع شدند، و نامه اى خدمت امام حسین(علیه السلام) از «کوفه» فرستادند، در نامه آمده بود: «نعمان بن بشیر» والى «بنى امیه» بر «کوفه»، منزوى شده، ما در نماز جمعه او شرکت نمى کنیم و چنانچه بدانیم شما به سوى ما حرکت کرده اید، او را از «کوفه» بیرون خواهیم کرد.(2)
در «صحیفه سجادیه» از امام سجاد على بن الحسین(علیهما السلام) مى خوانیم:
«اللّهُمَّ إِنَّ هذَا الْمَقامَ لِخُلَفائِکَ وَ أَصْفِیائِکَ وَ مَواضِعَ أُمَنائِکَ فِی الدَّرَجَةِ الرَّفِیعَةِ الَّتِی اخْتَصَصْتَهُمْ بِها قَدِ ابْتَزُّوها»؛ (خداوندا! این [اشاره به نماز جمعه و عید قربان] مقامى است که مخصوص خلفاء، برگزیدگان و امناء بلندپایه تو است که ویژه آنها نمودى، و [خلفاى جور بنى امیه] آن را به زور از اولیاى حق گرفته و غصب کرده اند).(3)
گاه مى شود دشمنان اسلام، یک هفته تمام، شبانه روز تبلیغات مسموم مى کنند، ولى با یک خطبه نماز جمعه و مراسم پرشکوه و حیات بخش آن، همه خنثى مى شود، روح تازه اى در کالبدها دمیده و خون تازه اى در عروق به حرکت در مى آید.
توجه به این نکته که طبق فقه شیعه در محدوده یک فرسخ در یک فرسخ، بیش از یک نماز جمعه جائز نیست و حتى کسانى که در دو فرسخى (تقریباً 11 کیلومترى) از محل انعقاد جمعه قرار دارند در آن نماز شرکت مى کنند، روشن مى سازد که عملاً در هر شهر کوچک یا بزرگ و حومه آن، یک نماز جمعه بیشتر منعقد نخواهد شد، بنابراین، اجتماعى چنین، عظیم ترین اجتماع آن منطقه را تشکیل مى دهد.
اما با نهایت تأسف، این مراسم عبادى سیاسى که مى تواند مبدأ حرکت عظیمى در جوامع اسلامى گردد، به خاطر نفوذ حکومت هاى فاسد در آن، در بعضى کشورهاى اسلامى چنان بى روح و بى رمق شده است که عملاً هیچ اثر مثبتى از آن گرفته نمى شود و شکل یک برنامه تشریفاتى به خود گرفته، و به راستى این از سرمایه هاى عظیمى است که براى از دست رفتن آن باید گریه کرد.
مهم ترین نماز جمعه سال، نماز جمعه اى است که قبل از رفتن به «عرفات» در «مکّه» انجام مى گیرد، تمام حجاج خانه خدا از سراسر جهان در آن شرکت دارند، که نماینده واقعى تمام قشرهاى مسلمین در کره زمین هستند، سزاوار است براى تهیه خطبه چنین نماز حساسى، عده زیادى از دانشمندان، هفته ها و ماه ها مطالعه کنند و محصول آن را در آن روز حساس و خطبه تاریخى بر مسلمانان عرضه نمایند و مسلّماً مى توانند به برکت آن، آگاهى زیادى به جامعه اسلامى داده و مشکلات مهمى را حل کنند.
اما با نهایت تأسف، در این ایام دیده مى شود مسائل بسیار پیش پا افتاده و مطالبى که تقریباً همه از آن آگاهى دارند مطرح مى شود، و از مسائل اصولى ابداً خبرى نیست؟
آیا براى از دست رفتن چنین فرصت هاى بزرگ و سرمایه هاى عظیم نباید گریست؟! و براى دگرگون ساختن آن، نباید به پا خاست؟!(4)