آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در سوره احقاف خطاب به پیامبر اسلام(ص) كرده مى فرمايد: «صبر و شكيبايى پيشه كن؛ آن گونه كه پيامبران «اولوا العزم» شكيبايى داشتند و براى عذاب آنها [مخالفان] شتاب مكن». گرچه در اين آيه شريفه، در تقاضاى عذاب براى مخالفان و دشمنان بايستي صبر كرد تا حجّت بر آنها تمام شود؛ ولى اين دستور، يك دستور كلّى است و دليل روشنى بر فضيلت صبر به عنوان يك برنامه عمومى، براى همه پيامبران «اولوا العزم» بوده است.

در آیه 35 سوه «احقاف» خداوند خطاب به پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) كرده و ضمن اين كه به او درس استقامت مى دهد، درسى كه برخاسته از زندگى پيامبران «اولوا العزم» است، مى فرمايد: «فَاصْبِر كَمَا صَبَرَ اُولُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَ لا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ...»(1)؛ (صبر و شكيبايى پيشه كن؛ آن گونه كه پيامبران «اولوا العزم» شكيبايى داشتند و براى عذاب آنها [مخالفان] شتاب مكن ...). گرچه در اين آيه شريفه، شكيبايى و صبر در تقاضاى عذاب براى مخالفان و دشمنان است تا بر آنها حجّت تمام شود و اگر افرادى نيز در ميانشان تمايل دارند تا در راه حق گام نهند، به گروه سعادتمندان ملحق شوند؛ ولى اين دستور، يك دستور كلّى است و دليل روشنى بر فضيلت صبر به عنوان يك برنامه عمومى، براى همه پيامبران «اولوا العزم» است. آرى همه پيامبران بزرگ و صاحب شريعت، با دشمنان سرسخت، نادان و لجوج رو به رو بودند؛ ولى در اين راه بيشترين استقامت را متحمل شدند تا هدايت امّتشان را به بهترين صورت بجا آورند. حضرت نوح(عليه السلام) 950 سال مردم را به خدا دعوت كرد و شب و روز زحمت كشيد و در خلوت و جلوت، آنها را اندرز نمود؛ اما جز گروه اندكى به او ايمان نياوردند. حضرت ابراهيم(عليه السلام) را به ميان آتش افكندند و حضرت موسى(عليه السلام) و مؤمنان قومش را با شديدترين شكنجه ها آزردند، حضرت عيسى(عليه السلام) را بعد از آزار زياد، مى خواستند كه به دار آويزند؛ ولى خداوند او را نجات داد. خلاصه اين كه پيوسته دنيا، محل برخورد حق و باطل بوده است كه در اين ميان فقط با نيروى صبر و استقامت مى توان بر مشكلات پيروز شد.
در آیه دیگری خداوند خطاب به پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله)، ضمن دستور به شكيبايى در برابر استهزا و تكذيب و آزار مشركان عرب و كافران متعصّب، مى فرمايد: «فَاصْبِر صَبراً جَميلاً»(2)؛ (صبر جميل پيشه كن). امام باقر(عليه السلام) در پاسخ اين سؤال كه «صبر جميل» چيست؟ فرمودند: «صَبْرٌ لَيسَ فِيهِ شَكْوىً اِلَى النّاسِ»(3)؛ (صبرى است كه در آن شكايت به مردم وجود نداشته باشد).(4)