آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

این سوره هفت بخش دارد: 1- اهمیت قرآن و نبوت پیامبر(ص) و برخورد افراد نادان در برابر قرآن. 2- دلائل توحید و نعمت هاى خداوند. 3- مبارزه با شرک و نفى نسبت هاى ناروا به خداوند و مبارزه با تقلیدهاى کورکورانه. 4- سرگذشت انبیاى پیشین و اقوام آنها. 5-  معاد و پاداش مؤمنان و سرنوشت شوم کفار. 6-  بیان ارزش هاى باطلى که بر افکار افراد بى ایمان حاکم بوده و هست. 7- برخی مواعظ و اندرزها.

سوره «زخرف» از سوره هاى مکّى است، تنها در مورد آیه 45 این سوره جمعى از مفسران گفتگو کرده، آن را «مدنى» دانسته اند، شاید به این دلیل که بحث آن بیشتر مربوط به اهل کتاب است و یا مربوط به داستان معراج، و هر کدام از این دو باشد، متناسب با «مدینه» است.
به هر حال، طبیعت سوره هاى «مکّى» که بیشتر بر محور «اعتقادات اساسى اسلامى» دور مى زند و از مبدأ و معاد و نبوت و قرآن و انذار و بشارت، بحث مى کند در آن، منعکس است.
مباحث این سوره را، به طور فشرده مى توان در هفت بخش خلاصه کرد: بخش اول: سرآغاز سوره است که از اهمیت قرآن مجید و نبوت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و برخورد نامطلوب افراد نادان در برابر این کتاب آسمانى، سخن مى گوید.
بخش دوم: قسمتى از دلائل توحید را در «آفاق» و نعمت هاى گوناگون خداوند را بر انسان ها برمى شمرد.
بخش سوم: همین حقیقت را از طریق مبارزه با شرک و نفى نسبت هاى ناروا به خداوند و مبارزه با تقلیدهاى کورکورانه و خرافاتى همچون تنفر از دختران، یا ملائکه را دختران خدا پنداشتن تکمیل مى کند.
در بخش چهارم: براى مجسم ساختن این حقایق، قسمتى از سرگذشت انبیاى پیشین و اقوام آنها را نقل مى کند، و مخصوصاً روى زندگى ابراهیم(علیه السلام) و موسى(علیه السلام) و عیسى(علیه السلام) تکیه مى کند.
در بخش پنجم: مسأله معاد و پاداش مؤمنان و سرنوشت شوم کفار مطرح شده و با تهدیدها و انذارهاى قوى، مجرمان را هشدار مى دهد.
بخش ششم: این سوره، که از مهمترین بخش هاى آن است، ناظر به ارزش هاى باطلى است که حاکم بر افکار افراد بى ایمان بوده و هست، که به خاطر این ارزش هاى بى اساس در ارزیابى خود درباره مسائل مهم زندگى، گرفتار انواع اشتباه مى شوند، تا آنجا که انتظار دارند قرآن مجید نیز بر یک مرد ثروتمند نازل شده باشد، چرا که شخصیت را در ثروت مى شمردند، قرآن مجید، در آیات متعددى از این سوره، این تفکر احمقانه را درهم مى کوبد و ارزش هاى والاى اسلامى و انسانى را مشخص مى کند.
بخش هفتم: که در غالب سوره ها وجود دارد، بخشى است از مواعظ و اندرزهاى مؤثر و پر بار، براى تکمیل کردن بخش هاى دیگر، تا مجموع آیات سوره را به صورت معجون شفا بخش کامل، در آورد و نیرومندترین تأثیر را در شنونده بگذارد.
نام سوره از آیه 35 سوره گرفته شده که از ارزش هاى مادى و «زخرف» (طلا و مانند آن) سخن مى گوید.(1)