آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

طبق آیه 34 سوره نساء، شوهران در برابر زنانی که از وظایف خود سرپیچى مى کنند، وظائف و مسئولیت هائى دارند که باید مرحله به مرحله انجام گیرد: 1- موعظه و پند و اندرز. 2- در صورتى که اندرزها سودى نداشت، در بستر از این زن دوری کند. 3- در صورتى که سرکشى و پشت پازدن به وظائف و مسئولیت ها از حدّ بگذرد به طوری که نه اندرزها تأثیر کند و نه جدا شدن در بستر و کم اعتنائى نفعى ببخشد و راهى جز شدت عمل باقى نماند، در اینجا اجازه داده شده که از طریق«تنبیه بدنى» آنها را به انجام وظائف خویش وادار کنند.

در مقابل زنان صالح و درستکار زنانى هستند که از وظائف خود سرپیچى مى کنند و نشانه هاى ناسازگارى در آنها دیده مى شود، مردان در برابر این گونه زنان وظائف و مسئولیت هائى دارند که باید مرحله، به مرحله انجام گردد، و در هر صورت مراقب باشند که از حریم عدالت تجاوز نکنند، این وظائف به ترتیب زیر در آیه 34 سوره «نساء» بیان شده است:
مرحله اول، در مورد زنانى است که نشانه هاى سرکشى، عداوت و دشمنى در آنها آشکار مى گردد که قرآن از آنها چنین تعبیر مى کند: (زنانى را که از طغیان و سرکشى آنها مى ترسید موعظه کنید و پند و اندرز دهید)؛ «وَ اللاّتی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ»(1).
و به این ترتیب، آنها که پا از حریم نظام خانوادگى فراتر مى گذارند قبل از هر چیز باید به وسیله اندرزهاى دوستانه و نتائج سوء این گونه کارها، آنان را به راه آورد و متوجه مسئولیت خود نمود.
پس از آن براى مرحله دوم مى فرماید: (در صورتى که اندرزهاى شما سودى نداد، در بستر از آنها دورى کنید)؛ «وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِع».
و با این عکس العمل و بى اعتنائى، و به اصطلاح قهر کردن، عدم رضایت خود را از رفتار آنها آشکار سازید، شاید همین «واکنش خفیف» در روح آنها مؤثر گردد.
و در مرحله سوم، در صورتى که سرکشى و پشت پازدن به وظائف و مسئولیت ها از حدّ بگذرد و همچنان در راه قانون شکنى با لجاجت و سرسختى گام بردارند، یعنى نه اندرزها تأثیر کند، و نه جدا شدن در بستر و کم اعتنائى نفعى ببخشد و راهى جز «شدت عمل» باقى نماند، (آنها را تنبیه بدنى کنید)؛ «واضْرِبُوهُن».
در اینجا اجازه داده شده که از طریق «تنبیه بدنى» آنها را به انجام وظائف خویش وادار کنند.
مسلّم است اگر مرحله اول و دوم مؤثر واقع شود، و زن به انجام وظیفه خود اقدام کند، مرد حق ندارد بهانه گیرى کرده، در صدد آزار وى بر آید، لذا به دنبال این جمله مى فرماید: (اگر آنها اطاعت کنند، راهى براى تعدى به آنها نجوئید)؛ «فإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبیلاً».
و اگر گفته شود: نظیر این طغیان، سرکشى و تجاوز در مردان نیز ممکن است پدید آید، آیا مردان نیز مشمول چنین مجازات هائى خواهند شد؟
در پاسخ مى گوئیم: آرى، مردان هم درست همانند زنان در صورت تخلف از وظائف مجازات مى گردند، حتى مجازات بدنى، منتها چون این کار غالباً از عهده زنان خارج است، حاکم شرع موظف است مردان متخلف را از طرق مختلف و حتى از طریق تعزیر (مجازات بدنى) به وظائف خود آشنا سازد.
داستان مردى که به همسر خود اجحاف کرده بود و به هیچ قیمت حاضر به تسلیم در برابر حق نبود، و على(علیه السلام) او را با شدت عمل و حتى با تهدید به شمشیر وادار به تسلیم کرد معروف است.(2)
و در پایان مجدداً به مردان هشدار مى دهد: از موقعیت سرپرستى خود در خانواده سوء استفاده نکنند و به قدرت خدا که بالاتر از همه قدرت ها است بیندیشند (زیرا خداوند بلند مرتبه و بزرگ است)؛ «إِنَّ اللّهَ کانَ عَلِیّاً کَبیراً».(3)