آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

سوره حشر با تسبیح خداوند شروع شده است. پس از تسبیح و تنزیه، به ماجراى درگیرى مسلمان با یهود پیمان شکن مدینه، و همکاری منافقان مدینه با آن ها اشاره شده است. بخشی دیگر از این سوره، مشتمل بر یک سلسله اندرزها و نصایح کلى نسبت به عموم مسلمانان است. در ادامه توصیف بلیغى از قرآن مجید و بیان تأثیر آن شده و در آخرین بخش، قسمت مهمى از اوصاف جمال و جلال خدا و اسماء حسناى او آمده است.

 این سوره که بیشتر ناظر به داستان مبارزه مسلمانان، با جمعى از یهود به نام «یهود بنى نضیر» است و سرانجام منتهى به بیرون راندن همه آنها از «مدینه» و پاکسازى این سرزمین مقدس شد، از سوره هاى مهم و بیدارگر و تکان دهنده قرآن مجید است، و تناسب بسیار نزدیکى با آخرین آیات سوره قبل دارد که وعده پیروزى و رستگارى در آن به «حزب اللّه» داده شده است، و در حقیقت این یک نمونه روشن آن پیروزى است.
محتواى این سوره را مى توان در شش بخش خلاصه کرد:
در بخش اول که تنها یک آیه است و مقدمه اى براى مباحث مختلف این سوره محسوب مى شود، سخن از تسبیح و تنزیه عمومى موجودات در برابر خداوند عظیم و حکیم است.
در بخش دوم که از آیه 2 تا آیه 10 (مجموعاً 9 آیه) است ماجراى درگیرى مسلمان را با یهود پیمان شکن مدینه، بازگو مى کند.
در بخش سوم که از آیه 11 تا 17 را تشکیل مى دهد داستان منافقان مدینه آمده است; که با یهود در این برنامه، همکارى نزدیک داشتند.
بخش چهارم که چند آیه بیشتر نیست مشتمل بر یک سلسله اندرزها و نصایح کلى نسبت به عموم مسلمانان است و در حقیقت به منزله نتیجه گیرى از ماجراهاى فوق مى باشد.
بخش پنجم که فقط یک آیه است (آیه 21) توصیف بلیغى است از قرآن مجید و بیان تأثیر آن در پاکسازى روح و جان.
و بالاخره در بخش ششم که آخرین بخش این سوره است و از آیه 22 شروع و به آیه 24 ختم مى شود قسمت مهمى از اوصاف جمال و جلال خدا و اسماء حسناى او را بر مى شمرد که به انسان در طریق معرفة اللّه کمک شایان مى کند.
ضمناً نام این سوره از آیه دوم آن گرفته شده که سخن از «حشر» یعنى «اجتماع یهود براى کوچ کردن از مدینه»، و یا حشر مسلمین براى بیرون راندن آنها به میان آمده است، و از اینجا روشن مى شود که، این حشر ارتباطى با حشر در قیامت ندارد.
بعضى، نام این سوره را سوره «بنى نضیر» گفته اند، چرا که قسمت عمده آیاتش پیرامون آنها است.
و بالاخره این سوره نیز، یکى از سوره هاى مسبحات است، که با تسبیح خداوند شروع شده، و اتفاقاً پایان آن نیز با تسبیح الهى است.(1)