قرائنی مبنی بر عدم وجوب «رمی ستون»

قراين موجود در تواريخ و روايات اسلامى «جمرات» را چگونه معرفی می کند؟

قراينی در تاریخ و روايات وجود دارد كه نشان مى دهد، جمرات همان محلّ اجتماع سنگريزه ها بوده نه ستونها، مانند: 1. سنگباران كردن قبور خائنان در عصر جاهليت و آغاز اسلام. در عصر جاهليّت، قبر بعضى از افراد منفور و خيانتكار را سنگباران مى كردند. 2. حجّاج براى «رمى جمرات» نیازمند هفتاد سنگ  هستند، اين نشان مى دهد پرتاب سنگ به جمره بسيار آسان بوده و كمتر احتمال عدم اصابت مى رفته است. 3. عكسهاى قديمى ستونهایی را نشان مى دهد که در كنار آنها چراغى براى روشنايى در شب روشن است، اگر سنگها را مى بايست به ستونها بزنند همان روز اول چراغ درهم مى شكست.

ستونهای جمره علامت اند نه محل رمی

آیا تصریحی داریم مبنی بر اینکه ستونها برای رمی نیستند بلکه نشانه و علامت محل رمی اند؟

فقهای زیادی تصريح كرده اند كه ستونها به عنوان علامت براى محلّ رمى مى باشند مانند: 1. علاّمه بحر العلوم نقل كرده است: محلّ رمى مجتمع الحصى است كه نزد بناى شاخص قرار دارد. 2. ابن جُبَير اندلسى مى گويد: جمره عقبه در اوّل منا قرار گرفته و به علت ريگ هاى جمرات كه در آن جمع شده، بلند شده است. و در آن عَلَم و نشانه اى همچون نشانه هاى حرم نصب شده است. 3. باجی نقل می کند: منظور از جمره آن ستونى كه در وسط جمره قرار دارد نيست؛ زيرا آن بنا به عنوان علامت بر محلّ جمره است و جمره اسم تمام آن محل است.

 

«رمی جمرات» در روایات اسلامی

روایات اسلامی درباره «رمی جمرات» چه می گویند؟

اگر چه روايات در باب «رمى جمرات»، به صراحت از موضوع «جمره» سخن نمی گویند، ليكن از تعبيرات موجود در آنها مى توان اطمينان يافت كه «جمرات» چيزى جز محلّ اجتماع سنگريزه ها در آن قطعه زمين معيّن از «منا» نيست و اگر ستونى در آنجا باشد به عنوان علامت است. بدلیل اینکه ستونى به نام «جمره» در «منا» نبوده كه به آن سنگ بزنند. بعداً و بر اثر گذشت زمان كم كم مردم علامت را به جاى جمره اشتباه گرفتند و رمى آن را به جاى محلّ اصلى قرار دادند.

قرینه هایی مبنی بر وجوب رمی ستون در رمی جمرات

آیا قرائنی در دست هست که بتوان با تمسک به آنها وجوب رمی ستون را استباط نمود؟

در بعضى از روايات از «جمره عقبى» تعبير به «عظمى» شده، لذا ممکن است اين تعبير به خاطر بزرگ بودن ستون موجود در آن محل باشد. از این رو تعبیر به «عظمی» قرینه ای است مبنی بر رمی ستون. لکن در پاسخ می توان گفت: جمره خواه به معنى ستون باشد يا محلّ اجتماع سنگريزه ها، بزرگ و كوچك دارد زيرا هرگاه قطعه زمينى كه سنگ بر آن مى ريزند بزرگتر باشد واژه «عظمى» در آن بكار مى رود و اگر كوچكتر باشد از واژه «صغرى» استفاده مى شود. بنابراين تعبير به «عظمى» در بعضى از روايت تأثيرى در سرنوشت مسأله مورد بحث ندارد.

استدلال بر وجوب رمی بر ستون ها به علت عدم دسترسی به این زمین ها

آیا استدلال بر وجوب رمی بر ستون ها، به علت عدم دسترسی به این زمین ها صحیح است؟

يكى از علما در استدلالی می گوید: «جمره» قطعه زمينى است كه سنگ بر آن مى اندازند (نه ستونها)، لکن چون در حال حاضر دسترسى به آن زمين نداريم ناچار به خود ستونها سنگ مى زنيم. در پاسخ می توان گفت: بر اساس روایات، در گذشته بعضى از حجّاج يك طرف جمره مى ايستاده و به طرف دیگر رمی مى كردند. بر اساس اين تعبير محلّ رمى چند متر بوده، به علاوه بعضى از فقها حدّ آن را تعيين كرده اند، كه تطبيق بر زمين تحت ستونها نمى كند. همچنین شهيد ثانى می گوید: «جمره همان بناى مخصوص يا محلّ آن و اطراف آن است كه سنگريزه ها در آن جمع مى شود». لذا «جمره» تنها زمين زير ستونها نيست بلكه اطراف آن را نيز شامل مى شود.

عبارت برخی از فقها مبنی بر وجوب رمی ستونها

آیا می توان برای حکم به وجوب رمی ستون ها به کلام برخی از فقها تمسک جست؟

برخی برای حکم به وجوب رمی ستون ها، به عبارات بعضى از فقها تمسک کرده که می گویند: «قسمت بالاى جمره را رمى نكن» و در بعضى از عبارات آنها آمده: «ساق آن را رمى مى كند». از این رو تعبير به «رأس» و «ساق» مناسب ستونها است. در پاسخ می توان گفت: اين تعبير با «مجتمع الحصى» (محلّ اجتماع سنگريزه ها) كاملاً سازگار است، زيرا سنگريزه ها به صورت مخروطى آنجا جمع مى شده كه طبعاً اين مخروط «رأس» و «ساق» داشته، نوك مخروط «رأس» آن بوده، و پايه مخروط «ساق» آن می باشد.

«رمی جمرات»

«رمی جمرات» چیست؟

«رمى جمرات»، يكى از مسلمات و ضروريات مناسك حج است که فقها بر آن اتّفاقِ نظر دارند. اما در توضیح «جمره»، باید گفت گروهى از فقها، زمین اطراف ستون ها را «جمره» می دانند؛ همان قطعه زمينى كه به هنگام رمى، سنگريزه ها در آن جمع مى شود. همچنین دركتب ارباب لغت و روايات نيز اشارهاى گويايى وجود دارد كه در عصر پیامبر(ص) و ائمّه(ع) ستونى در محلّ جمرات وجود نداشته و اگر در عصر بعضى از معصومين(ع) ستونى بوده به عنوان نشانه و علامت براى گم نكردن آن محل بوده است و حاجيان سنگهاى خود را بر آن قطعه زمين مى انداختند، و بدين جهت آن را جمره؛ يعنى «مجتمع الحصى» محل جمع شدن سنگريزه ها گفته اند.

معنای لغوی «جمره»

«جمره» در لغت به چه معناست؟

لغت شناسان مشهور، چهار ریشه لغوی براى «جمره» ذکر کرده اند: 1. جمره در اصل به معناى «هرگونه اجتماع»، يا «اجتماع قبيله» است و چون جمرات محلّ اجتماع سنگهاست، آن را جمره ناميده اند. 2. جمره به معناى «سنگريزه» است و چون جمرات پر از سنگريزه است، به آن جمرات گفته اند. 3. جمره از «جِمار» به معناى «به سرعت دور شدن» است؛ زيرا هنگامى كه حضرت آدم(ع) ابليس را در اين محل يافت، او را به وسيله سنگ «رمى» كرد و شيطان به سرعت از آنجا دور شد. 4. جمره به معناى «قطعه سوزانى از آتش» است.

پنج نظریه در مورد مصداق «جمرات»

علما و فقها در مورد مصداق «جمرات» چند نظریه ارائه نموده اند؟

تعبيرات علماى اسلام در اين مسأله را مى توان به چند گروه تقسيم كرد: 1. كسانى كه با صراحت مى گويند «جمرات» همان قطعه زمين است و سنگ را بايد بر آن پرتاب كرد. 2. گروهی دیگر می گویند؛ ستونها فقط علامت بوده و سنگ زدن به آنها كافى نيست، بلکه بايد سنگ را بر محلّ اجتماع سنگريزه ها انداخت، آنها حتّى مقدار وسعت زمين را نيز با ذراع معين كرده اند. 3. عده ای نیز گفته اند: جمرات «مجتمع الحصى» (محلّ اجتماع سنگريزه ها) است. 4. برخی با صراحت نگفته اند بلکه تعبيراتى دارند كه به دلالت التزامى اشاره روشنى به همان محلّ اجتماع سنگريزه ها دارد.

تعبیر برخی از فقها از «جمره» به «ارض»

کدام یک از فقهای عظام از «جمره» به «ارض» و زمینی که سنگریزه بر روی آن جمع شده تعبیر کرده اند؟

برخی از فقها از «جمره» تعبير به «ارض» و زمين كرده و گفته اند، پرتاب سنگ بر آن قطعه از زمين كافى است بى آنكه كوچكترين سخنى از ستون به ميان آورند. مانند: 1. مرحوم ابو الصلاح حلبى در «الكافى» 2. مرحوم سيد ابوالمكارم ابن زهره در كتاب «غُنية» 3. مرحوم علاّمه حلّى، در كتاب «منتهى» 4. مرحوم علاّمه حلّى در كتاب «تذكرة» 5. مرحوم شيخ طوسى در كتاب پرارزش «المبسوط» 6. شهاب الدين احمد بن ادريس، يكى از فقهاى اهل سنّت، در کتاب «الذخیره».

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

رسول الله (ص)

طوبي لمن ظمأ أو جاء لله

خوشا کسي که در راه خدا گرسنگي يا تشنگي کشد

ميزان الحکمة 6 / 399