آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) درباره دام هاي خطرناك «ابليس» می فرماید: «اى بندگان خدا! از اين دشمن خدا [ابليس] بر حذر باشيد، نكند شما را به بيمارى خويش [كبر و غرور و تعصّب] مبتلا سازد و با نداى خود شما را تحريك كند و لشكريان سواره و پياده اش را فرياد زند و بر ضدّ شما گرد آورد، به جانم سوگند! او تيری خطرناك را براى شما آماده نموده، در كمان گذارده، و با قدرت تا آخرين حدّ كشيده و از مكانى نزديك به سوى شما پرتاب نموده است».

امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 192 «نهج البلاغه» درباره دام هاي خطرناك «ابليس» مى فرمايد: (اى بندگان خدا! از اين دشمن خدا [ابليس] بر حذر باشيد، نكند شما را به بيمارى خويش [كبر و غرور و تعصّب] مبتلا سازد و با نداى خود شما را تحريك كند و لشكريان سواره و پياده اش را فرياد زند و بر ضدّ شما گرد آورد)؛ «فَاحْذَرُوا عِبَادَ اللهِ عَدُوَّ اللهِ أَنْ يُعْدِيَكُمْ(1) بِدَائِهِ، وَ أَنْ يَسْتَفِزَّكُمْ(2) بِنِدَائِهِ، وَ أَنْ يُجْلِبَ(3) عَلَيْكُمْ بِخَيْلِهِ وَ رَجِلِهِ(4)».
اين گفتار مولا برگرفته از آيه قرآن است كه مى فرمايد: «وَ اسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِكَ وَ أَجْلِبْ عَلَيْهِمْ بِخَيْلِكَ وَ رَجِلِكَ»(5)؛ (هر كدام از آنها را مى توانى با صدايت تحريك كن و لشكر سواره و پياده ات را بر آنها گسيل دار).
«خيل» هم به معناى اسب هاست و هم به معناى اسب سواران و در اينجا به معناى لشكر سواره است و «رِجِل» به معناى لشكر پياده است و اشاره به دستياران فراوانى است كه شيطان از جنس خود و از جنس آدميان دارد كه براى گمراه ساختن مردم به او كمك مى دهند؛ بعضى سريع تر (همچون لشكر سواره) و بعضى آرام تر همچون لشكر پياده.
البتّه صفات رذيله، عوامل گناه، مراكز فساد، تبليغات گمراه كننده و ابزار گناه نيز به نوعى لشكر پياده و سواره شيطانند كه امام(عليه السلام) بندگان خدا را از همه اين امور بر حذر مى دارد. سپس براى تأكيد اين سخن، به جان خود سوگند مى خورد و مى فرمايد: (به جانم سوگند! او تير خطرناك را براى شما آماده نموده، در كمان گذارده، و با قدرت تا آخرين حدّ كشيده و از مكانى نزديك به سوى شما پرتاب نموده است)؛ «فَلَعَمْرِي لَقَدْ فَوَّقَ(6) لَكُمْ سَهْمَ الْوَعِيدِ، وَ أَغْرَقَ(7) إِلَيْكُمْ بِالنَّزْعِ(8) الشَّدِيدِ، وَ رَمَاكُمْ مِنْ مَكَان قَرِيب».
آنگاه شاهد اين سخن را از كلام خود ابليس (طبق آيه هاى قرآن) چنين بيان مى كند: (شيطان گفته است: پروردگارا! بدين جهت كه مرا اغوا كردى [و از رحمت خود محروم ساختى] زرق و برق زندگى دنيا را در چشم آنها جلوه مى دهم و همه را اغوا مى كنم [و از رحمتت محروم مى سازم])؛ «فَقَالَ:(قَالَ رَبّ‏ِ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ)(9)».
اينكه امام(عليه السلام) به جان خود سوگند مى خورد نشان مى دهد كه مطلب فوق العاده جدّى است؛ چه چيز شريف تر از جان امام(عليه السلام) است و اينكه مى فرمايد: «شيطان تير تهديد را در چلّه كمان گذارده و آن را تا به آخر كشيده و از مكانى نزديك، شما را نشانه گرفته است» اشاره به اين است كه خطر شيطان در شديدترين صورت كه كمتر خطا مى كند متوجّه شماست و اين بدبخت بى نوا راه نفوذ خويش را نيز نشان داده است و آن آرايش مظاهر مادّى دنيا و زيباسازى زرق و برق مواهب مادّى و غرق ساختن در گرداب شهوات است.
تعبير امام(عليه السلام) به اينكه شيطان تمام قوا و نيروهاى خود را براى حمله به شما آماده ساخته و از مكان نزديكى شما را نشانه گرفته و از هر نظر در تيررس او قرار داريد اشاره به اين است كه عوامل وسوسه هاى شيطانى در درون و برون انسان فراوان است، هواى نفس از يك طرف و عوامل بيرونى گناه از سوى ديگر. جمله «لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ» كه با «لام» قسم شروع شده و با «نون» تأكيد ثقيله و تصريح به واژه «اجمعين» پايان گرفته شاهد بر اين است كه او در اهداف شوم خود بسيار جدّى است و به همين دليل انسان ها بايد كاملا بيدار و هوشيار باشند تا در دام هاى رنگارنگ او نيفتند.(10)