آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر اساس آيات و روايات، تكبّرِ «ابليس» سرانجام به «كفر» او انجاميد؛ زيرا دستور پروردگار مبنی بر سجده بر آدم(ع) را غير حكيمانه پنداشت و مطرود درگاه الهی گشت؛ اما او مى تواند با سجده كردن بر آدم به توبه واقعي دست يابد.

از آيات قرآن و روايات اسلامى به خوبى استفاده مى شود كه «تكبّرِ ابليس» سرانجام به «كفر» او انجاميد، آن هم بالاترين درجه كفر؛ زيرا به حكمت خدا اعتراض كرد و دستور پروردگار را درباره سجده بر آدم(عليه السلام) غير حكيمانه پنداشت و به همين دليل به شديدترين مجازات ها گرفتار شد و آن، طرد ابدى از درگاه خدا و حبط عبادات شش هزار ساله بود.
اين سخن پيامى براى همه ما دارد كه تكبّر و تعصّب را كوچك نپنداريد كه گاه ممكن است به كفر و حبط اعمال و طرد از درگاه خداوند بيانجامد. البتّه ابليس مى توانست باز گردد و توبه كند؛ ولى نخستين شرط توبه او اين بود كه فرمان خدا را در مورد سجده بر آدم(عليه السلام) اطاعت كند، لذا در حديثى از امام صادق(عليه السلام) آمده است كه: «وَ اللهِ لَوْ أنّ إبْليسَ سَجَدَ للهِ بَعْدَ الْمَعْصِيَةِ وَ التَّكَبُّرِ عُمْرَ الدُّنْيا، ما نَفَعَهُ ذلِكَ وَ لَا قَبِلَهُ اللهُ مِنْهُ مَا لَمْ يَسْجُدُ لآدَمَ كَمَا أمَرَ اللهُ أَنْ يَسْجُدَ لَهُ»(1)؛ (به خدا سوگند اگر ابليس بعد از آن معصيت به اندازه عمر دنيا، براى خدا سجده مى كرد، سودى به حال او نداشته و خدا از او نمى پذيرد جز اينكه باز گردد و بر آدم سجده كند. آن گونه كه خدا به او دستور داده بود).(2)