خداوند در آيه 6 سوره «مائده» مقدار شستن دست را در وضو تا آرنج بیان فرموده؛ اما درباره کیفیت شستن، مطلبی بيان نفرموده است؛ لذا باید بر اساس سیره پیامبر(ص) از آرنج به سمت انگشتان دست را شست. خداوند در ادامه آيه می فرماید: «و امسحُوا برؤوسكم و أرجلكم» يعنى قسمتى از سر و پاهایتان را مسح كنيد؛ چون حرف «بـ» در اینجا طبق صريح بعضى روايات و اهل لغت «تبعیضیه» است و اینکه «أرجلكم» در کنار «رؤوسكم» آمده نشان می دهد حکم آن دو یکی بوده و باید بخشی از سر و پا مسح شود.

«وضو» از نظر بهداشتى، اثر قابل ملاحظه اى در نظافت بدن و از نظر اخلاقى و معنوى به خاطر قصد قربت اثر تربيتى دارد؛ درباره فلسفه غسل نيز بايد گفت: علاوه بر بحث نظافت، اثر خاصي در تعادل اعصاب سمپاتيك و پاراسمپاتيك دارد. چراکه به هنگام جنابت تمام بدن درگیر می شود و همه آن از این امر تاثیر می پذیرد. غسل علاوه بر این، بُعد عبادی نیز دارد، چراکه علاوه بر شستشوى جسم، به خاطر قصد قربت، باعث طهارت روح نيز مي شود.

دلالت روشن آیه وضو بر لزوم مسح و روایات چشم گیر در این مورد، ایجاب مى کند که فقیهان اهل سنت در این مسأله تجدید نظر کنند و از این طریق گامى به سوى وحدت در رفتار بردارند. جابر بن عبداللّه گوید: امام باقر(ع) به من فرمود: «بر سر و پاها مسح بکش». هم چنین بسر بن سعید مى گوید: «عثمان وضو گرفت و بر سر و پاها سه بار مسح کشید و گفت: رسول خدا این چنین وضو مى گرفت». از سویی عامر الشعبى، مى گفت: «اساس وضو را دو شستن و دو مسح کشیدن تشکیل مى دهد».

قرآن، انسان را به وضو گرفتن امر کرده است و حكمت آن را در طهارت از هر پليدي و رجز قرار داده است. وضوگيرنده، با وضوي خويش، خود را از نجاست و كثافت مربوط به روح پاك مي كند. مراد از اين نجاست، نجاست و قذارت باطني است، اگر چه به صورت ظاهري پاك باشد؛ چون ديدن هر چه غير خداست و اعتماد به هر چه غير اوست، شرك باطني و مخالف توحيد خالص است. پس كسي كه وضو مي گيرد، مي خواهد از اين پليدي و رجس درون پاك شود تا موحّد مخلص براي مناجات با خدا گردد.

علماء اخلاق به «وضوى باطنى» نيز قائلند كه همان پاك كردن نفس از رذائل اخلاقى و پاك كردن عقل از افكار هلاك كننده است. اگر در اين وضو غير خدا را ببيند دچار شرك خفي شده و نجس است. سالك بايد مثل شستن دست، دستِ دل را از كثافات پاك كند، مضمضه سالك چشيدن حلاوت ذكر و استنشاقش، تخليه ذهن از كثافات نفسانى است. شستن دست تا مرفق ميانه روى در امور دنيوى و مسح سرش، فدا كردن محبت دنيا به پاي محبت دوست است و آخر هم مس پاست. با گرفتن هر دو وضوء، مصداق روايت «الوضوء على الوضوء نور على نور» مي شود.

كلمه «الى» در «إِلَى الْمَرافِقِ» تنها براى بيان «حد شستن» است نه «كيفيت شستن» و آیه شریفه درباره اينكه دستها از کدام جهت شسته شوند ساكت است. دلیل شيعیان در شستن دست ها از مرفق، روايات اهل بيت(ع) است - که طبق حدیث ثقلین باید از آنها اطاعت کرد - و آنها در روایات فراوانی بر شستن دستها از بالا به پایین تصریح کرده اند.

طبق برخی نقل ها مثل طبری و دیگران، حاکمان اصرار بر شستن پاها به جاى مسح داشتند و مردم را به آن وادار مى کردند. طـبـرى از حميد نقل كرده: موسى بن انس به وى گفت : اى ابو حمزه ، روزی از حجاج بن یوسف ثقفی در باره کیفیت وضو پرسیدیم. او گفت : صورت و دستهايتان را بشوييد و سر وپايتان را مسح كنيد. اما براى آدميزاده هيچ جا آلوده تر از پاها نيست ، كف پا و روى پا و دوطرف مچ پا را بشوييد... در اين هنگام انس گفت : خداوند راست گفت و حجاج دروغ گفت. خداوند مى فرماید: «سرها و پاهایتان را مسح کنید».

سیره صحابه و تابعین بر وجوب مسح بوده نه شستن، مثلا صفیان گوید: «على(ع) را دیدم که وضو گرفت و روى پاها را مسح کشید»، هم چنین حمران می گوید: «عثمان را دیدم که آب طلبید، سه بار دستهایش را شست، مضمضه و استنشاق کرد، سه بار صورتش را و سه بار دو ذراع خود را شست و سر و پشت پایش را مسح کشید». از سویی عکرمه از ابن عباس نقل مى کند: «وضو، دو شستن است و دو مسح» و عبدالله عتکى از عکرمه نقل مى کند: «پا شستن ندارد، آنچه درباره پاها نازل شده است مسح است».

در منابع اهل سنّت روایات زیادی در ارتباط با وضو پیامبر(ص) نقل شده که حضرت بر پاهایش مسح می کشیدند حمران گوید: عثمان آب طلبید، وضو گرفت، و گفت: دیدم که پیامبر خدا (ص) همین گونه وضو گرفت، مضمضه و استنشاق کرد و صورت و دستهایش را سه بار شست و سرش و روى پایش را مسح کشید. هم چنین در مسند عبدالله بن زید مازنى است: پیامبر(ص) وضو گرفت، صورت خود را سه بار و دستانش را دو بار شست و سر و پاهایش را دو بار مسح کشید. بر اساس این روایات سنت پیامبر(ص) بر مسح بوده، و نه شستن.

ظاهر آیه ششم سوره مائده، حاکى از آن است که انسان نمازگزار به هنگام وضو دو وظیفه دارد: یکى شستن و دیگرى مسح . از بررسى روایات و تاریخ تشریع وضو به دست مى آید که دو عامل سبب پیدایش انحراف از ظاهر آیه شده است :1-  سلطه ها و حکومتها 2-  تقدیم مصلحت اندیشى بر ظهور آیه‏.