آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«وضو» از نظر بهداشتى، اثر قابل ملاحظه اى در نظافت بدن و از نظر اخلاقى و معنوى به خاطر قصد قربت اثر تربيتى دارد؛ درباره فلسفه غسل نيز بايد گفت: علاوه بر بحث نظافت، اثر خاصي در تعادل اعصاب سمپاتيك و پاراسمپاتيك دارد. چراکه به هنگام جنابت تمام بدن درگیر می شود و همه آن از این امر تاثیر می پذیرد. غسل علاوه بر این، بُعد عبادی نیز دارد، چراکه علاوه بر شستشوى جسم، به خاطر قصد قربت، باعث طهارت روح نيز مي شود.

فلسفه «وضو»
شكي نيست كه «وضو» داراى دو فايده روشن است: فايده بهداشتى و فايده اخلاقى و معنوى، از نظر بهداشتى شستن صورت و دستها آن هم چند بار در شبانه روز، اثر قابل ملاحظه اى در نظافت بدن دارد، مسح كردن بر سر و پشت پاها كه شرط آن رسيدن آب به موها يا پوست تن است، سبب مى شود كه اين اعضا را نيز پاكيزه بداريم و همان طور كه در فلسفه «غُسل» اشاره خواهيم كرد تماس آب با پوست بدن، اثر خاصى در تعادل اعصاب سمپاتيك و پاراسمپاتيك دارد.
و از نظر اخلاقى و معنوى چون با قصد قربت و براى خدا انجام مى شود اثر تربيتى دارد مخصوصاً چون مفهوم كنائى آن اين است كه از فرق تا قدم در راه اطاعت تو گام بر مى دارم مؤيد اين فلسفه اخلاقى و معنوى است.
در روايتى از امام على بن موسى الرضا(عليهما السلام) مى خوانيم: «براى اين، دستور وضو داده شده و آغاز عبادت با آن است كه بندگان هنگامى كه در پيشگاه خدا مى ايستند و با او مناجات مى كنند پاك باشند و دستورات او را بكار بندند، از آلودگيها و نجاستها بركنار شوند، علاوه بر اين، وضو سبب مى شود كه آثار خواب و كسالت از انسان برچيده شود و قلب براى قيام در پيشگاه خدا نور و صفا يابد».(1)
از توضيحاتى كه درباره فلسفه غُسل خواهيم گفت نيز فلسفه وضو روشنتر مى شود.
فلسفه «غُسل»
بعضى مى پرسند: چرا اسلام دستور مى دهد كه به هنگام جنب شدن تمام بدن را بشويند در حالى كه فقط عضو معينى آلوده مى شود و آيا ميان بول كردن و خارج شدن منى تفاوتى هست كه در يكى فقط محل را بايد شست و در ديگرى تمام بدن را؟
اين سؤال يك پاسخ اجمالى دارد و يك پاسخ مشروح:
پاسخ اجمالى آن اين است كه خارج شدن منى از انسان، يك عمل موضعى نيست (مانند بول و ساير زوائد) به دليل اينكه اثر آن در تمام بدن آشكار مى گردد و تمام سلول هاى تن بدنبال خروج آن در يك حالت سستى و رخوت فرو مى روند و اين خود نشانه تأثير آن روى تمام اجزاء بدن است.
توضيح اينكه: طبق تحقيقات دانشمندان در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتى وجود دارد كه تمام فعاليت هاى بدن را كنترل مى كنند: «اعصاب سمپاتيك» و «اعصاب پاراسمپاتيك» اين دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان و در اطراف تمام دستگاه های داخلى و خارجى گسترده اند، وظيفه اعصاب سمپاتيك، «تند كردن» و به فعاليت واداشتن دستگاه هاى مختلف بدن است و وظيفه اعصاب پاراسمپاتيك، «كند كردن» فعاليت آنهاست، در واقع يكى نقش «گاز» اتومبيل و ديگرى نقش «ترمز» را دارد و از تعادل فعاليت اين دو دسته اعصاب نباتى، دستگاه هاى بدن بطور متعادل كار مى كند.
گاهى جريان هائى در بدن رخ مى دهد كه اين تعادل را بهم مى زند، از جمله اين جريانها مسئله «ارگاسم» (اوج لذّت جنسى) است كه معمولاً مقارن خروج منى صورت مى گيرد. در اين موقع سلسله اعصاب پاراسمپاتيك (اعصاب ترمز كننده) بر اعصاب سمپاتيك (اعصاب محرك) پيشى مى گيرد و تعادل به شكل منفى بهم مى خورد.
اين موضوع نيز ثابت شده است كه از جمله امورى كه مى تواند اعصاب سمپاتيك را به كار وادارد و تعادل از دست رفته را تأمين كند تماس آب با بدن است و از آن جا كه تأثير «ارگاسم» روى تمام اعضاى بدن به طور محسوس ديده مى شود و تعادل اين دو دسته اعصاب در سراسر بدن بهم مى خورد دستور داده شده است كه پس از آميزش جنسى يا خروج منى، تمام بدن با آب شسته شود و در پرتو اثر حيات بخش آن تعادل كامل در ميان اين دو دسته اعصاب در سراسر بدن برقرار گردد.(2)
البته فايده غُسل منحصر به اين نيست؛ بلكه غُسل كردن علاوه بر اين، يك نوع عبادت و پرستش نيز مى باشد كه اثرات اخلاقى آن قابل انكار نيست و به همين دليل اگر بدن را بدون نيّت و قصد قربت و اطاعت فرمان خدا بشويند غُسل صحيح نيست. در حقيقت به هنگام خروج منى يا آميزش جنسى، هم روح متأثر مى شود و هم جسم، روح به سوى شهوات مادى كشيده مى شود و جسم به سوى سستى و ركود. غُسل جنابت كه هم شستشوى جسم است و هم به علت اينكه به قصد قربت انجام مى يابد شستشوى جان است، اثر دوگانه اى در آنِ واحد روى جسم و روح مى گذارد تا روح را به سوى خدا و معنويت سوق دهد و جسم را به سوى پاكى و نشاط و فعاليت.
از همه اينها گذشته، وجوب غُسل جنابت يك الزام اسلامى براى پاك نگه داشتن بدن و رعايت بهداشت، در طول زندگى است؛ زيرا بسيارند كسانى كه از نظافت خود غافل مى شوند؛ ولى اين حكم اسلامى آنها را وادار مى كند كه در فواصل مختلفى خود را شستشو دهند و بدن را پاك نگاهدارند، اين موضوع اختصاصى به مردم اعصار گذشته ندارد، در عصر و زمان ما نيز بسيارند كسانى كه به علل مختلفى از نظافت و بهداشتِ تن غافلند. (البته اين حكم بصورت يك قانون كلى و عمومى است حتى كسى را كه تازه بدن خود را شسته شامل مى شود).
مجموع جهات سه گانه فوق روشن مى سازد كه چرا بايد به هنگام خروج منى (در خواب يا بيدارى) و همچنين آميزش جنسى (اگر چه منى خارج نشود) غسل كرد و تمام بدن را شست.(3)،(4)