آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

سیره صحابه و تابعین بر وجوب مسح بوده نه شستن، مثلا صفیان گوید: «على(ع) را دیدم که وضو گرفت و روى پاها را مسح کشید»، هم چنین حمران می گوید: «عثمان را دیدم که آب طلبید، سه بار دستهایش را شست، مضمضه و استنشاق کرد، سه بار صورتش را و سه بار دو ذراع خود را شست و سر و پشت پایش را مسح کشید». از سویی عکرمه از ابن عباس نقل مى کند: «وضو، دو شستن است و دو مسح» و عبدالله عتکى از عکرمه نقل مى کند: «پا شستن ندارد، آنچه درباره پاها نازل شده است مسح است».

در پاسخ به این سؤال نمونه اى از آنچه از صحابه و تابعین در مورد مسح بر پا نقل شده را مى آوریم:
1- صفیان گوید: على(علیه السلام) را دیدم که وضو گرفت و روى پاها را مسح کشید.(1)
2ـ حمران گوید: عثمان را دیدم که آب طلبید، سه بار دستهایش را شست، مضمضه و استنشاق کرد، سه بار صورتش را و سه بار دو ذراع خود را شست و سر و پشت پایش را مسح کشید.(2)
3ـ عاصم احول از انس نقل مى کند: قرآن به مسح نازل شده و سنت به شستن، و سند این حدیث صحیح است.(3)
4ـ عکرمه از ابن عباس نقل مى کند: وضو، دو شستن است و دو مسح.(4)
5ـ عبدالله عتکى از عکرمه نقل مى کند: پا شستن ندارد، آنچه درباره پاها نازل شده است مسح است.(5)
6ـ جابر از حضرت باقر(علیه السلام) نقل مى کند: بر سر و پاهایت مسح بکش.(6)
7ـ ابن علیة بن داود از عامر شعبى نقل مى کند که گفت: مسح بر پاهاست، آیا نمى بینى در تیمم، اعضاى شستن مسح دارد و اعضاى مسح کردنى حکمى ندارد.(7)
8ـ عامر شعبى گوید: آنچه در وضو شسته مى شود، در تیمم باید مسح کشیده شود و آنچه در وضو مسح مى شود یعنى سر و پاها، در تیمم حکمى ندارد.(8)
9ـ عامر شعبى گوید: آنچه با آب باید شسته شود، در تیمم امر شده که بر خاک مسح شود و آنچه مأمور به مسح به آب بوده، تکلیفى ندارد.(9)
10ـ یونس گوید: کسى که همراه عکرمه بود تا واسط برایم نقل کرد که ندیدم او را که پاهایش را بشوید، بلکه بر آنها مسح مى کشید تا از آنجا بیرون آمد.(10)
11ـ قتاده در تفسیر آیه «فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ...» گفته است: خدا دو شستن و دو مسح را واجب ساخته است.(11)
12ـ موسى بن انس به ابى حمزه گفته است: با حجاج بودیم که در اهواز براى ما خطبه خواند و سخن از وضو گفت و افزود: صورت و دستهایتان را بشویید و سرها و پاهایتان را مسح کنید. چیزى از آدمى زاده کثیف تر از پاهایش نیست. پس زیر و روى پاها و پشت آنها را بشویید. انس گوید: خدا راست فرموده و حجّاج دروغ گفته است. خدا مى فرماید: سرها و پاهایتان را مسح بکشید. هرگاه انس پاهایش را مسح مى کشید، آنها را خیس مى کرد. ابن کثیر هم سند این حدیث را صحیح دانسته است.(12)
13ـ شعبى گوید: جبرئیل مسح را آورده است، آیا نمى بینى که در تیمم، آنچه شستنى است مسح مى شود و آنچه مسح کشیدنى است رهاست؟(13)
14ـ اسماعیل گوید: به عامر شعبى گفتم: بعضى مى گویند جبرئیل، شستن پاها را نازل کرده است، گفت: جبرئیل، مسح را آورده است.(14)
اینها اندکى از بسیار بود، هر که منابع حدیثى را کاوش کند به نمونه هایى بیش از آنچه ما در این نگاه گذرا برخوردیم، بر مى خورد.(15)